Antwerpenaars leerden Engelsen drukken (en andere gevolgen van de Contrareformatie)

Waarom zouden we in 2005 een lijvig boek lezen over de conflicten en breuken binnen het christendom tussen 1490 en 1700? Vooral omdat de religieuze twisten nog altijd invloed hebben op talloze wereldse aspecten.

Diarmaid MacCulloch, Reformatie – Het Europese huis gedeeld 1490-1700. Spectrum/Standaard, 832 blz., 49,95 euro.

Een intolerante politiek heeft altijd al een verpletterende invloed gehad op de economie. Dat blijkt ook in de turf Reformatie – Het Europese huis gedeeld 1490-1700, een meesterlijke reconstructie van de ruzies die het christendom deden uiteenspatten. In twee eeuwen werd de schijnbaar solide katholieke monoliet omgebouwd tot een christelijke zuilen-galerij van zeer diverse vormen en volumes. Het werd een extreme make-over, en dat kost bloed, zweet en tranen – in dit geval vooral vreselijk veel bloed.

De botsingen en schisma’s gingen gepaard met zoveel haat en geweld, dat hele regio’s definitief van aanzien veranderden. Niet zelden moesten ook hele gilden of ambachten op de vlucht, met alle economische gevolgen van dien. De auteur, de gerenommeerde Britse historicus en hoogleraar Kerkgeschiedenis Diarmaid MacCulloch (Oxford University), verwijst onder meer naar de klap die de bloeiende Antwerpse drukkersnijverheid te verwerken kreeg in 1546. Karel V had de vervolging van het protestantisme in de Lage Landen opgevoerd en de Antwerpse drukkers werden zijn voornaamste slachtoffer. Vele drukkers vluchtten naar Engeland, waar ze de ononderontwikkelde sector op een hoger peil brachten.

Het uittekenen van dergelijke verbanden typeert MacCulloch. Zijn ellenlange uiteenzetting over de Reformatie en de Contrareformatie blijft beslist niet beperkt tot het navlooien van verschillende reli- gieuze opvattingen. Steeds weer trekt hij op zoek naar de invloed van de religieuze stromingen op de westerse ideeën en praktijken in de meest uiteenlopende thema’s, zoals liefde, seks, dood en het bovennatuurlijke. Een krachttoer is het ook dat hij in zijn soms wel eens oeverloze detaillering steevast terugkeert naar zijn uitgangspunt. Zo verliest hij nooit de rode draad én slaagt hij erin zowel overzicht als bijzonderheden te geven. Hij lijkt moeiteloos in- en uit te zoomen.

Gedetailleerd schildert hij ook de vaak vele protestantse of gereformeerde stromingen die in die jaren het licht zien. Daarbij ontstaat geen simpel zwart-wit beeld. De wreedheid van Alva, de heksenjachten en de inquisitie komen aan bod, maar MacCulloch heeft ook oog voor de duistere kanten en intolerantie van de ‘ketters’. Vooral Calvijn, die evengoed een tegenstander de brandstapel op hielp, moet het ontgelden. MacCulloch blijft verbazen. En ja, dit boek is een standaardwerk, maar dan wel een léésbaar standaardwerk.

Luc De Decker

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content