Als de CEO niet meer voldoet

De Bellens-saga maakt de vraag brandend actueel: mag je een CEO ontslaan zoals eender welke medewerker?

Belgacom-baas Didier Bellens is niet de enige topman die de jongste tijd aan de deur werd gezet. Denk maar aan Jean-Claude Tintin, ex-topman van Belgocontrol: hij haalde in september het nieuws toen hij een ontslagvergoeding van 700.000 euro eiste. Misschien herinnert u zich ook nog Pierre-Eric Evrard, door Belgacom op straat gezet bij zijn lowcostdochter Scarlet. Of, iets langer geleden, Marcel Buelens bij de luchthaven van Charleroi, of Axel Miller bij Dexia.

Kan een bedrijf zijn CEO eigenlijk ontslaan zoals eender welke ‘gewone’ medewerker? Puur juridisch wel, maar in de praktijk komen daar enkele serieuze kanttekeningen bij. Het begint al met het statuut van de betrokken topman. Werkt hij met een arbeidsovereenkomst of als zelfstandige? In het eerste geval staat de opstapregeling in de arbeidsovereenkomst, al sluit dat discussies niet uit. In het tweede geval kan de berekening van de schadevergoeding een heikel punt worden.

Balans

Als puntje bij paaltje komt, blijken de centenkwesties het neteligst. Bij de contractbesprekingen hameren vooruitziende managers er gewoonlijk op dat de overeenkomst bijkomende financiële clausules bepaalt boven op de wettelijke opzeggingsvergoeding: de fameuze gouden parachute. Een comfortabele reddingsboei voor de bazen, die vaak bij een ander bedrijf werden weggeplukt. “Bij ontslag leidt dat tot flink wat discussies”, beklemtoont Gaël Chuffart, advocaat en partner bij CMS DeBacker. “Wanneer men beslist afscheid te nemen van iemand, is dat meestal omdat men niet tevreden is over die persoon. Men heeft dan ook geen zin om een bonus uit te keren.”

Bij de onderhandelingen over het ontslag brengt elke partij argumenten naar voren om de balans in haar voordeel te doen doorslaan. “In de helft van de gevallen weet de ontslagen persoon méér in de wacht te slepen”, stelt de advocaat. De gesprekken kunnen ook gaan over andere voordelen, zoals de aandelenopties. Mag de CEO zijn aandelen houden of moet hij ze verkopen? De onderneming verkiest vaak de tweede oplossing, al kan ze niemand daartoe toe verplichten. Het bedrijf moet een billijke vergoeding voorstellen, wil het de aandelen terugkopen.

Wat gebeurt er als de topman naast zijn operationele functies ook bestuurder is? Op dat punt zijn de zaken duidelijk: dat mandaat kan ad nutum worden ingetrokken. “Versta: zonder enige rechtvaardiging of schadevergoeding”, zegt Jean-François Goffin, advocaat en partner bij CMS DeBacker.

Een centje voor de taxi

Het lijkt anekdotisch, maar de bedrijfswagen kan belangrijker zijn dan u zou denken. “Beeld u een directeur in die ‘s ochtends met zijn chique wagen naar kantoor rijdt, diezelfde dag met onmiddellijke ingang wordt ontslagen en meteen zijn auto, computer en telefoon moet inleveren. Als de topman dan met de tram huiswaarts moet, kan dat de komende onderhandelingen serieus bemoeilijken”, legt Gaël Chuffart uit.

Daarom geven zakenadvocaten vaak dit advies aan hun klanten: laat de ontslagen topman nog minstens een weekje zijn bedrijfswagen gebruiken, zodat hij regelingen kan treffen. “Alleen zien almaar minder ondernemingen dat zitten, omdat ze de auto dan uiteindelijk in erbarmelijke staat terugkrijgen. In dat geval raden we de klant toch aan minstens de hoffelijkheid te hebben een taxi te betalen.”

Vaak schuilt het gevaar in een klein hoekje. In de bedrijfsstatuten bijvoorbeeld. “Het is belangrijk te weten wie de bevoegdheid heeft om de arbeidsovereenkomst te beëindigen”, zegt Jean-Philippe Cordier, advocaat en partner bij Younity en docent aan de ULB en de UCL. “Doorgaans is dat de raad van bestuur, vertegenwoordigd door twee bestuurders, maar dat kan verschillen.” Een foute casting op het moment van de fatale mededeling speelt de afgezette topman een argument in handen dat bij een geschil in zijn voordeel speelt.

Hoe zit het met de motivering van het ontslag? Hier maakt de wet geen onderscheid tussen een CEO of een gewone medewerker. Een hoger kaderlid kan, net als iedereen, de laan worden uitgestuurd zonder dat de werkgever zijn beslissing moet rechtvaardigen. Tenzij bij ontslag om dringende reden. “Als de topman een arbeidsovereenkomst heeft, moet de werkgever binnen de drie dagen vanaf de kennisname van de feiten handelen”, licht Jean-Philippe Cordier toe. “Is de topman zelfstandig, dan is er geen analoge regeling.”

Bonus bij overdracht van de macht

Lang niet elke verbreking van een contract gaat gepaard met een definitieve en onmiddellijke vertrouwensbreuk, maar toch kan een andere heikele kwestie de kop opsteken: wat met de opzeggingstermijn? In theorie beslist de werkgever of die termijn al dan niet moet worden gepresteerd. “Maar in de praktijk mag een topman bijna altijd onmiddellijk beschikken”, merkt Jean-Philippe Cordier op.

“Met het oog op een vlotte overgang kan men een bonus of financiële incentives geven als de machtswissel doeltreffend verloopt”, oppert Gaël Chuffart. Hij geeft meteen een ietwat verrassende tip: “Wie eraan denkt zijn CEO de laan uit te sturen, kan beter wachten tot 1 januari 2014.” Niet uit medeleven, maar om financiële overwegingen. De wet die de statuten van arbeiders en bedienden gelijkschakelt en op 1 januari van kracht wordt, heeft wellicht een impact op de opzeggingstermijn. Die zal korter zijn en de formule-Claeys zal niet langer van toepassing zijn. Daardoor zullen medewerkers die meer dan 32.000 euro per jaar verdienen minder goed beschermd zijn bij ontslag dan vandaag. “Veel werkgevers hebben nog niet begrepen dat dit in hun voordeel speelt als ze iemand wensen te ontslaan”, besluit de advocaat.

MÉLANIE GEELKENS

Een hoger kaderlid kan, net als iedereen, de laan worden uitgestuurd zonder dat de werkgever zijn beslissing moet rechtvaardigen.