ALFRED D. CHANDLER

Boston.

Fusie om bescherming winst.

Af en toe word je als journalist heerlijk bediend door het toeval. Op 6 en 7 april bezoekt uw blad Boston voor een interview met Alfred D. Chandler, dat integraal zal verschijnen in Trends Review van 7 mei aanstaande. Op 7 april openen alle Amerikaanse kranten met de megafusie van Citicorp en Travelers Group tot Citigroup. Wie is de grote onderzoeker van de schaalvergroting en de managerial revolution? De gastheer van Trends op Memorial Drive 1010, de voortuin van Harvard University, Alfred D. Chandlers Alma Mater.

Alfred D. Chandler maakte business history tot een keurig, wetenschappelijk vak. Hij schreef richtinggevende boeken – bij een traag en erudiet tempo, één om de zeven jaar – die de verwetenschappelijking van het managementvak onderbouwden en legertjes raadgevers naar zijn cursussen en schaarse voordrachten lokken. Strategy and Structure en Scale and Scope staan in de kast bij elke McKinseyaan. Alfred D. Chandler is tachtig en rondt een boek over de hightech-industrie af dat zal verschijnen in de lente van 1999.

Alfred D. Chandler knippert niet met de ogen als hij de ochtendkrant van 7 april ziet: “Amerikaanse ondernemingen zijn altijd grote multidivisionele groepen geworden op twee manieren, door eigen marketing- en aankoopactiviteiten te ontwikkelen of door fusies. Het eerste type belichaamt de strategie van de verticale integratie. Het tweede type belichaamt de strategie van de horizontale integratie. De eerste strategie beoogt de verhoging van de winst mits het drukken van de kosten en de hogere productiviteit door de betere coördinatie van operationele eenheden. De tweede strategie mikt op de instandhouding van de winst door het controleren van de prijs en de productie van de onderscheiden eenheden.”

Het zijn fusies – kijk naar KB/Cera en Generale Bank/Fortis in België en Crédit Suisse/Winterthur in het buitenland – die de wereldfinanciën hertekenen. Is dit een onomkeerbaar proces? Alfred D. Chandler: “De horizontale combinatie van ondernemingen – Citigroup valt in dit tweede vakje – is in de VS zelden een duurzame business-strategie op lange termijn gebleken. De ondernemingen die de fusieroute betraden om winstgevender te worden of winstgevend te blijven, lukten in dat oogmerk als zij na de consolidatie ook een strategie van verticale integratie ontwikkelden. De fusie is op een grotere schaal een herhaling van wat men al decennia kan vaststellen over het ontstaan van topmanagement. Dat topmanagement heeft zijn begin, zijn leerschool en zijn visie gehaald uit de ervaringen van versmeltingen, veel meer dan uit de grote ondernemingen die gegroeid zijn langs de weg van interne uitbreiding met marketing- en aankoopafdelingen. Na een fusie zijn de interne administratieve procedures vaak veel complexer dan deze in ondernemingen die groeien door interne expansie. Een fusie is een doorlopend planningsproces. In zo’n omstandigheden worden de talenten van de managerial class aangesproken en verstevigd.”

Fusies als Citicorp en Travelers Group versterken Alfred D. Chandlers mening dat de rol van de gesalarieerde manager en de technicus vitaal is en dat zij de stroom van diensten en producten naar de klant doelmatiger coördineren dan Adam Smith’s “onzichtbare hand van de markt.” Alfred D. Chandler is geen interventionist of een etatist, hij heeft wel altijd lezers en sympathisanten gehad onder Marxistische economen.

FRANS CROLS