Afrika gaat voor vrijhandel

De Afrikaanse economieën werken aan economische integratie en vrijhandel. Maar de weg is nog lang.

Aan de grenspost in Kazungula aan de Zambezi in Zuidwest-Zambia kan het voor vrachtwagens vier dagen kosten om de douane te passeren voor de overtocht met de veerboot. Maar er is verandering op til. In 2020 zal een nieuwe brug af zijn. Die zal de handel versoepelen tussen Botswana, Namibië, Zambia en Zimbabwe. Het zou een zege moeten zijn voor hun economie.

De Kazungulabrug maakt deel uit van een bredere trend gericht op de economische integratie van Afrika. In 2020 moet het African Continental Free Trade Agreement (AfCFTA) in werking treden, dat 54 van de 55 Afrikaanse landen in 2019 ondertekend hebben. In aantal leden is het AfCFTA de grootste vrijhandelszone sinds de oprichting van de Wereldhandelsorganisatie in 1994. Het moet invoerrechten opheffen en de handel vergemakkelijken.

De verwachtingen zijn hooggespannen. Er wonen ongeveer 1 miljard mensen in Sub-Sahara-Afrika. Het AfCFTA kan leiden tot een interne markt met een bbp van meer dan 2,7 biljoen euro. Nu gaat 15 procent van de Afrikaanse export naar andere Afrikaanse landen. In Azië en Europa is regionale handel respectievelijk goed voor 58 en 67 procent. De handel binnen Afrika gaat meestal om productiegoederen, zodat het AfCFTA ook de Afrikaanse industrie kan bevorderen. Daardoor zou het aantal goedbetaalde banen stijgen.

Maar de economische integratie heeft in Afrika nog een lange weg te gaan. De uitvoering van het AfCFTA zal jaren kosten. Het zal bovendien nooit zo veelomvattend zijn als de Europese interne markt en douane-unie. En dan is er nog de politiek. Veel kleine landen zijn bang dat hun grote broers, zoals Kenia en Zuid-Afrika, ten koste van hen van het akkoord profiteren. Andere, zoals Nigeria, worden geleid door protectionistisch ingestelde politici.

Geen snelle vooruitgang

De afschaffing van invoerrechten is pas een begin. Praktische hindernissen hebben vaak een grote impact, zoals de kwaliteit van de wegen en het aantal controleposten. Onderzoek wijst uit dat de kosten van het wegvervoer soms vijf keer hoger zijn in Afrikaanse landen dan in andere arme landen. Bureaucratie aan de grens maakt dat probleem alleen maar erger.

Afrika zal niet de snelle vooruitgang boeken die we de afgelopen decennia in China en India gezien hebben. Een continent met 55 landen is minder handelbaar dan één land. Te veel landen kampen met corruptie en cliëntelisme. De economische groei in Afrika kan moeite hebben de bevolkingsgroei bij te benen. Toch is het bemoedigend dat handel er nu het centrale thema is. Dat is een groot verschil met de jaren waarin oorlog en conflicten de gesprekken beheersten. Nu in 2020 grote delen van de wereld voor protectionisme kiezen, verdienen de Afrikaanse beleidsmakers applaus omdat ze in ieder geval proberen de handel te vergemakkelijken.