ABORTEER DE SPELLING

De bewijslast ligt bij de hervormers, niet bij wie alles wil laten zoals het is. Dat hebben verdedigers van de voorkeurspelling ruim veertig jaar gezegd tot de pleitbezorgers van diverse voorstellen tot rationalizering van onze spelling. Ook onze ministers van Kultuur en van Onderwijs wezen, twee jaar geleden in konklaaf te Breda, met dit argument de hervormingsvoorstellen van de kommissie-Geerts af. Daardoor blijft het Nederlands de enige taal ter wereld die convergent met een andere beginletter spelt dan katholiek ; zo ook quoteren naast kwaliteit ; cilinder naast cynisch ; archeoloog naast gynaecoloog ; en trombose naast theorie. Dit gebeurt zelfs binnen één woord, bv. elektronica (vgl. Duits tweemaal k, Engels tweemaal c), macrokosmos. In elke andere taal krijgt de omvangrijke groep Grieks-Latijnse leenwoorden een meer uniforme behandeling ; vanuit die achtergrond blijkt de Nederlandse leenwoordenspelling een door niets te verantwoorden warboel. Door het spellingpluralisme ( cultuur/kultuur) af te schaffen, sluiten de ministers tevens de nooduitgang af die in vele gevallen deze ongerijmdheid kon milderen, nl. de “toegelaten spelling” : konvergent, kwoteren, gynekoloog. Want anders dan vaak beweerd wordt, is de dubbele spelling niét het echte probleem : ze fungeert integendeel als noodoplossing voor het probleem van de voorkeur-kromregels.

Als troostprijs kondigden de ministers een beperkte homogenizering binnen samenhangende woordfamilies aan, bv. alle voorvoegsels con-/kon- voortaan met c. Die belofte is totaal niet gehouden, getuige kompaan/complot, konvooi/conventie, octaaf/oktober, kwestie/quaestor, accordeon/akkoord, kwadraat/quadrupleren, vacant/vakantie, kamer/camera, muzikant/musicoloog, psychopaat/psychopathologie, clerus/klerikaal, truc/trukeren, catastrofe/katapult, cabine/kabinet, klasseren/classificatie, tekst/context, sigaar/cigarillo, kosmos/cosmetica, koers/courant en kritische critici. Er zijn zelfs nieuwe dubbelspellingen bijgemaakt, bv. insect/sekte, logé/logee.

De bestaande regeling voor de verbindingsklanken, gevat in drie regels, wordt vervangen door een stel van twaalf erg willekeurige en onderling strijdige regels. Het resultaat is : ruggenmerg/ruggespraak, paardenstaart/paardebloem, ladekast, eikenboom, hartenwens, smartengeld, behoefteonderzoek. De regels zijn zo verward dat de makers van de Van Dale en van het nieuwe Groene Boekje ze met verschillend resultaat toepassen : amazone(n)houding, weduwe(n)pensioen.

De lijst miskleunen in de “nieuwe” spelling is daarmee nog niet ten einde, getuige bv. de opvang van Engelse leenwoorden : browste, van browsen, had browsde moeten zijn (vgl. verhuisde) ; het woord rock ‘n roll vraagt om twee weglatingstekens i.p.v. één ( and/’n’) ; softdrugs aaneen, blue jeans niet (kleuren vormen een uitzondering), blackjack weer wel (uitzondering op de uitzondering) ; en wie krijgt zonder aarzeling choken-chookte-gechookt uit zijn pen ? Er zijn nog andere meningsverschillen tussen de Van Dale en het Groene Boekje : Middelnederlands/Middel-Nederlands, locatie/lokatie, anti-communist/anticommunist, zo-even/zoëven.

Minister Luc Martens tracht nu om vlug-vlug een kompromis uit te werken ; maar zo’n knoeiboel ontwart men niet met een ad hoc kompromis.

Stel dat een bedrijfsleider zo’n plan voorgelegd krijgt : hoge onkosten, psychologisch hinderlijk voor miljoenen afnemers, met daartegenover geen enkele praktische winst, op sommige punten zelfs een onmiskenbare achteruitgang. Het spreekt vanzelf dat een verantwoordelijk man zo’n plan minstens naar de tekentafel terugstuurt. De enige juiste beslissing die de ministers nu kunnen nemen, is deze spellinghervorming in extremis af te gelasten. Jammer van de gemaakte kosten aan de nieuwe woordenlijsten, maar die zijn onbeduidend naast het vernieuwen van de hele boekenvoorraad.

Koen Elst, Antwerpen.