60 jaar later: de gruwel wordt nóg altijd schokkender

In mei is het 60 jaar geleden dat de Tweede Wereldoorlog beëindigd werd. In onze selectie uit de boekenstroom die de herdenkingen begeleiden, vallen enkele turven op die ook het Duitse lijden objectief in kaart brengen. Alweer verdwijnt een taboe.

H.P. Willmott, Robin Cross & Charles Messenger, Tweede Wereldoorlog. Lannoo/Spectrum, 320 blz., 37,95 euro. Max Hastings, De slag om Duitsland – 1944-1945. Balans, 759 blz., 34,50 euro. Frederick Taylor, Dresden – Dinsdag 13 februari 1945. Spectrum, 499 blz., 39,95 euro.

Armageddon – ongetwijfeld is dat de krachtigste samenvatting van De slag om Duitsland – 1944-1945 en zo luidde dan ook terecht de oorspronkelijke Engelse titel van het magnum opus van de Britse journalist Max Hastings. Een armageddon was de hele Tweede Wereldoorlog en het laatste jaar ervan gingen de poorten van de onderwereld open, zoals een Duitse krijgsgevangene optekende in zijn dagboek. Bij zulke uitlatingen werd 60 jaar lang steevast in één richting gedacht. De onderwereld, dat waren de concentratiekampen, de Duitse gruweldaden en het genadeloze optreden van de nazi’s. Dat eenrichtingsdenken is volkomen begrijpelijk: de overwinnaar heeft altijd gelijk en bovendien hielden de nazi’s er een onmenselijke ideologie op na. De Tweede Wereldoorlog was dus niet zomaar een conflict, maar een strijd tussen een demonische ideologie en de democratie. Dat er niet meteen een historicus opstond die ook het Duitse lijden objectief in kaart wilde brengen, ligt voor de hand. Dat was vragen om misverstanden en zou neerkomen op politieke, academische en sociale zelfmoord. Nu kan het wel, de wonde is in zoverre geheeld, dat steeds meer mensen aandacht voor Duitse slachtoffers niet meer meteen gelijkstellen met een rehabilitatie van het nazisme. Als de verslaggevers dan ook nog van alle verdenking gespeende Britten zijn, kan er geen vuiltje aan de lucht zijn.

Hastings, historicus en voormalig oorlogscorrespondent van de BBC, heeft trouwens niet alleen oog voor de ellende in Duitsland. Hij beschrijft ook de oprukkende geallieerden in het westen (en de vreselijke flaters van enkele generaals, waardoor de oorlog maar bleef aanslepen) en schildert de niets of niemand ontziende Russische troepen die in het oosten opmarcheerden (de meest apocalyptische, lugubere taferelen komen uit het oosten).

Ook de bombardementen op Duitse steden komen aan bod. De meest vernietigende was die op de prachtige cultuurstad Dresden. Wie daarover echt álles wil weten, kan terecht bij Dresden – Dinsdag 13 februari 1945, nog zo’n weergaloos gedetailleerde reconstructie en ook van een Britse historicus, Frederick Taylor.

Als u deze twee kolossen met hun scherpe focus ook degelijk wil situeren in het hele conflict, raden we het zopas verschenen Tweede Wereldoorlog aan, een uitgave die overzicht en detail verzoent door een encyclopedische (maar leesbare) aanpak. En, jawel, ook dit huzarenstuk komt van Britse historici en wordt ingeleid door de befaamde Londense hoogleraar Richard Overy.

Luc De Decker