2000-3000. Bent u d’r bij in 2000 ?

Nog vijf jaar. Mark Eyskens schreef er reeds een boek over. En u ? Nadenken over het derde millennium wordt een trend. Is 2000 een breuk, een begin, een verschrikking ? Uw blad doet mee. We openen een vijfjarige serie artikelen met een verslag over de Stichting IJkjaar 2000. Zij verzamelt en zift in de Benelux tientallen projekten en honderden ideeën.

Locatie : Amsterdam.

Professor van Donkelaar van de Vrije Universiteit van Brussel deponeerde bij de Stichting IJkjaar 2000 zijn projekt voor biosensoren, het benutten van dieren voor het waarnemen van milieuveranderingen denk aan de vink in de mijnschacht die alarmeerde voor grauwvuur. Zijn konfraters Kenis (VUB) en Faché (RUG) ontwikkelen scenario’s en millenniumvisies. Tussen de Vlaamse universiteiten en de Stichting IJkjaar 2000 aan de Nassaukade in Amsterdam worden de eerste draden gesponnen. “Het is voor de Stichting IJkjaar 2000 van strategisch belang het millenniumdenken in België en Nederland zoveel mogelijk op mekaar af te stemmen, zodat de visies parallel tot ontwikkeling kunnen worden gebracht, ” zegt Hajee (H.J.) Van Houten, haar sekretaris.

De Vlaamse hoogleraren loggen in op een beweging die door een wedstrijd van NRC Handelsblad bekendheid verwierf bij onze noorderburen. 380 lezers stuurden in de lente van dit jaar hun fin-de-siècle-plan in. De wedstrijd werd ingeleid met de gedachte dat “Het jaar 2000 een te mooi moment is om het geheel in handen te leggen van vuurwerkspecialisten, oliebollenbakkers en andere kooplieden”. “Het openingsjaar van het derde millennium is een uitgelezen ijkpunt voor vragen als : wat hebben de allochtonen bijgedragen, de stand van de steden, de mensen en hun waarden. We ijken in 2000 heel konkreet wat de sterke en de zwakke punten zijn van onze samenleving, ” zegt Hajee Van Houten. Zo gezeid, zo gedaan. Uit de verste gehuchten van Nederland stroomden brieven, tekeningen, masterplannen binnen. Het peil van de NRC-inzendingen viel de jury tegen. Beeldend kunstenaar en jurylid Jan Dibbets sprak over geestelijk macramé. Toch werd het prijzengeld verdeeld. Inzendster Anke Brinkerink kreeg een eervolle vermelding. Aan de hand van een werkmap met informatie uit het jaar 0, het jaar 1000 en het jaar 2000 zou aan kinderen gevraagd worden om drie brieven te schrijven : een brief aan kinderen uit het jaar 0, één aan kinderen uit het jaar 1000 en één aan kinderen uit het jaar 2000. Dit projekt zal worden uitgevoerd en moet leiden tot een boek. Hajee Van Houten : “Bedenk dat iets gelijklopends, het wereldberoemde verhaal over Nils Holgerson, een regeringsopdracht was voor Astrid Lundgren. De queeste van de kleine Nils is de canon die verstopt zit in de volksverhalen. Ook vandaag kan je dat maken. Op basis van Vlaamse en Nederlandse volksverhalen. Een klei-water-projekt moet het zijn. Dat is van hier, van ons. “

Het plan Tijdsbeeld Tilburg wil op 1 januari 2000 alle Tilburgers op de foto krijgen. Gedigitalizeerd zullen deze foto’s de computer ingaan. Met één druk op de knop zijn de roodharige Tilburgse meisjes van 19 op te roepen. Of de loodgieters tussen 40 en 50. Philips zei ja en maakt een cd-rom Tilburg 2000. De prijsvraag was ook een loospunt voor maatschappelijke grieven. De inzending Geen tv meer ! scoort in de kategorie Media. Zij beoogt de volledige verdwijning van het verschijnsel televisie en stelt het onstaan van een meer sociale en kreatieve samenleving in het vooruitzicht. Alle programma’s moeten stoppen op 1 januari 2000 en het bezit van kabelaansluitingen en schotels is vanaf dan verboden. Tv’s kunen worden gebruikt als pc-monitor of worden omgeruild tegen boeken of museumtickets.

Bij Monumenten was onbedreigd H. Hoek de uitverkorene. Hij wil een plaat waarop de namen gegraveerd staan van de 15 miljoen Nederlanders die er op 1 januari 2000 zijn. Volstaan kan worden met een vlak van 200 bij 200 meter. Het jaar 2000 is een reden tot feesten. In een reeks van tijdelijke festivalsteden, Bologna, München, een Benelux-stad, Barcelona verzamelen telkens 20 à 30.000 studenten voor een feest.

Het Instituut voor Maatschappelijke Innovatie van Guido Enthoven behoedt A 2001 Ideology, een millenniumprojekt om het woord ideologie in ere ter herstellen en een open levensleer op te stellen. Hij wil terug naar de oorspronkelijke betekenis van het woord : namelijk naar de definitie van 1796 van de Franse filozoof Destutt de Tracy, die de ideologie zag als een wetenschap van de ideeën en niet als een stijve leer of codex. Enthoven streeft naar een nieuwe ideeënwetenschap die minder waarde-georiënteerd en meer proces-georiënteerd is.

Aan de Nassaukade 119 worden wekelijks 4 à 5 mensen ontvangen met hun plannen. Hajee Van Houten : “Vaak zijn ze niet zeer zakelijk of technisch onderbouwd. Wij trachten er een businessplan of een bouwtekening bij te bedenken. Dat neemt al snel vele uren in beslag en we runnen deze Stichting op een krap budget. Het is liefdewerk, zoiets als het verzamelen van oud papier voor de missiepaters. “

Projekten die de Stichting IJkjaar 2000 na aan het hart liggen zijn : de Third Millennium Challenge van de reklamepublicisten Jan van Buuren en Wim Laverman, hun terugtikhorloge tot 1 januari 2000 komt deze maand op de markt, de rechten zijn vastgelegd, de produktie gebeurt in een lagelonenland en de opbrengst wordt aangewend om een wereldomspannende basisinkomencampagne te voeren. Eurotopia van bierbons Freddy Heineken vangt ook applaus. Het uitgangspunt van diens toekomstscenario daterend van 1992, maar nog best bestudeerbaar, zegt Hajee Van Houten is : er zijn niet te veel Europese staten en deelstaten, er zijn er te weinig (kijk naar de VS). Vele Europese regio’s kunnen in de toekomst zelfbedruipende deelstaten zijn. Die deelstaten van Europa baseren zich op natuurlijke en ekonomische grondslagen. Vlaanderen (hoofdstad Brussel) is één van de 75 staten die Freddy Heineken ziet ontstaan na 2000. “Eurotopia is een slimme herindeling van Europa. Zo hadden we de ellende van Joegoslavië niet gehad, ” meent Hajee Van Houten.

Hij rookt ongeremd terwijl hij praat. Aan deze Futurewatcher is de kletspraat over longkanker niet besteed. Tussen hem en de verslaggever staan op de ronde tafel asbakken met menige peuk, mikro’s en een kast van een bandopnemer. De koördinator van de Stichting IJkjaar 2000 is de voorman van Delphiconsult, een genootschap voor beleidssimulatie, toekomstanalyse en onderzoeksadvies. Hij overhandigt ter illustratie een bij latere lektuur excellent gebleken studie over de kosten en de baten van migranten in Nederland. Delphiconsult koestert de Delphi Metode, een researchwijze waarbij onbevangen ondervraging en gesprek centraal staan. Delphi verwijst naar de heilige tempel op de zuidhelling van de Parnassos waar de god Apollo door de priesteres Pythia orakelde.

Drs. Hajee Van Houten is wiskundige en docent in de andragogie. Zijn Delphiconsult stelt vragen als : zijn we niet allemaal immigranten of met andere woorden bestaat het eerstgeboorterecht, of, de landbouw van Europa moet naar het zonnige Spanje en Italië, wat doe je dus met de agrariërs van de Lage Landen ? “Je moet een centraal punt scheppen om de orakeltaal van het heden op te vangen en te interpreteren, ” weet Hajee Van Houten. “De computer neemt de rol van notulist over. Al de informatie verwerk je tot een samenhangend scenario. De Delphi-metode is het organizeren van de kollektieve intelligentie. Je moet alles serieus nemen wat op je afkomt. De kollektieve intellegentie staat boven individuele intelligentie. “

Hajee Van Houten graaft diep in het toekomstdenken. Entoesiast neemt hij deel aan de World Syntegrity Infosets van de World Citizen Foundation (Burlington, VS). Op één dag, bijtijds aangekondigd, wordt rond één onderwerp een werelddiskussie gehouden met open computers en verbindingen tussen bijvoorbeeld universiteiten en universitairen in Naïrobi, Nieuw-Delhi, Montréal, Londen, Kaapstad, Brussel. Volgende maand loopt een Infoset met ankerpunt in Onitsha, Nigeria. “Heerlijk, ” zegt Van Houten. “Om 11.00 u. is de probleemstelling daar, om 18.00 u. volgt een bundel van oplossingsrichtingen. Stel tegenover het paradigmadenken de samenleving zit zo en zo in elkaar het interventiedenken de samenleving is een optelsom van uitvindingen. Maak dan keuzes en durf telkens je iets beters tegenkomt het oude weggooien en het betere overnemen. De leergedachte, snel overnemen, het Romeinse Rijk ontwikkelde op die wijze dát is de toekomst. “

FRANS CROLS

HAJEE VAN HOUTEN (STICHTING IJKJAAR 2000). “In de Benelux moeten we het nadenken over de komst van het derde millennium op mekaar afstemmen. De eerste kontakten met hoogleraren in België zijn gelegd. We moeten verder op die weg. “