In het begin van de Europese schuldencrisis was de Europese Centrale Bank een deel van de oplossing. Nu lijkt de ECB een deel van het probleem te worden omdat ze haar veto stelt tegen een Griekse schuldherschikking. Of is no default, no bail out, no exit toch de juiste houding?
“Een schuldherschikking of een exit uit de euro staat gelijk met de doodstraf, en die hebben we afgeschaft in de Europese Unie”, zo sprak Lorenzo Bini Smaghi vorige maand nog. Daarmee verwoordde dit Italiaanse directielid van de Europese Centrale Bank (ECB) perfect het standpunt van de bank, zoals ook voorzitter Jean-Claude Trichet dat al herhaaldelijk vertolkte: van een Griekse schuldherschikking kan geen sprake zijn.
De hardnekkige houding van de ECB doet de wenkbrauwen fronsen, omdat Griekenland in geen honderd jaar zijn nog verder oplopende schuldenberg (intussen 340 miljard euro of ongeveer 150 procent van het bruto binnenlands product) kan terugbetalen. Toch houdt de ECB mordicus vast aan haar harde standpunt. Waarom?
Ten eerste omdat de ECB de eigen balans wil beschermen en een eigen faillissement wil voorkomen. De ECB heeft voor honderden miljarden papier uit Griekenland, Ierland, Spanje en Portugal in portefeuille, en dat maakt de bank kwetsbaar omdat ze maar een eigen vermogen heeft van 82 miljard euro op een balanstotaal van ongeveer 1900 miljard euro. Daarnaast wil de ECB ook haar onafhankelijkheid beschermen.
Want stel dat Jean-Claude Trichet bij de politici moet schooien om vers kapitaal, dan is dat niet alleen bijzonder vernederend voor de ECB, het tast ook de geloofwaardigheid van de ECB aan. Een andere belangrijke reden is dat de ECB een Europees Lehman Brothers- scenario wil vermijden. Een Grieks bankroet zou een schokgolf door de Europese kapitaalmarkten kunnen jagen die het financieel systeem lamlegt. Europa zou het slachtoffer worden van een nieuw financieel hartinfarct, met een nieuwe diepe recessie als gevolg. En wie mag dan op de eerste plaats puin ruimen? Juist, de ECB, die dan alle principes overboord zal moeten gooien.
Meer Europa via de achterdeur binnen laten
Of heeft Jean-Claude Trichet, een fervent voorstander van meer Europa, een dubbele agenda? Een aantal waarnemers, zoals het weekblad The Economist, vermoedt dat het veto tegen een Griekse schuldherschikking moet dienen om meer Europese eensgezindheid te bekomen. “Het is een pokerspel. De ECB wil de politici dwingen om de rangen te sluiten en om voorstellen te formuleren die het overleven van de eurozone niet in het gedrang brengen”, zegt Frank Lierman, hoofdeconoom van Dexia. Die oefening waarbij Europa, met de hulp van het IMF, de Griekse schulden overneemt, is trouwens al vrij ver gevorderd.
Zodra de overheid alle Griekse schulden in portefeuille heeft, kan ze eenvoudiger een schuldherschikking organiseren, zonder een schokgolf door de private kapitaalmarkten te jagen. Als er in Europa ooit het politieke draagvlak wordt gevonden om deze oplossing uit te werken, dan zal de transferunie of politieke unie een feit zijn, via de achterdeur. Als Trichet dat voor elkaar krijgt, past hij in het rijtje van de grote Europese roergangers. Maar intussen toch maar uitkijken dat de gehanteerde strategie niet in het gezicht ontploft.
D.K.
