Moet er nog groei zijn?

Er lijkt een einde te komen aan twee eeuwen van hoge productiviteit en groei. Kunnen we een langdurige stagnatie vermijden, en hoe? Of kunnen we ook zonder groei? Eind november proberen de Franstalige economen van België tijdens een congres antwoorden te vinden. Een kleine vooruitblik.

Minder werken en toch meer verdienen, we hebben het heel lang kunnen volhouden. Sinds 1820, het begin van de industriële revolutie, is het gemiddelde inkomen van de Belg elke vijftig jaar verdubbeld. Slafelijke arbeid was daarvoor niet nodig, integendeel. De werkweek werd almaar korter, en de vakanties langer. Het geheim achter dat economische wonder is de stijgende productiviteit: dankzij innovatie en technologie bracht een uur arbeid almaar meer op. Economische groei, het was iets dat bijna vanzelf kwam.

Aan die productiviteitshausse lijkt nu een einde te komen. Het effect van technologische vernieuwingen is minder krachtig, of laat langer op zich wachten. Economen wijzen ook naar de overgang van een industriële naar een diensteneconomie, die van nature minder productief is. Het resultaat is hetzelfde: de uitbundige toename van het inkomen per hoofd zou weleens voorbij kunnen zijn. Groei is niet meer gegarandeerd. Is onze welvaart bedreigd?

Het is het overkoepelend thema van het 21ste congres van de Franstalige economen van België, dat op 26 november plaatsvindt in Luik. “Verwacht geen concrete inschatting van de groei voor dit of volgend jaar”, zegt Eric De Keuleneer, voorzitter van het congres en professor aan de Solvay Business School. “Het congres zal fundamentele vragen stellen. Staan we voor een periode van zwakke groei, en welke impact zal dat hebben op onze samenleving en sociale zekerheid? Wat kunnen we doen om de groei op te krikken?”

Catastrofe

We kunnen best nog wat verwachten van de technologische vooruitgang, volgens David de la Croix, professor economie aan de UCL. “De motor van de innovatie zal niet stilvallen, hij zal alleen trager draaien. Het probleem is veeleer de uitputting van de hulpmotoren. De demografische groei is zo’n hulpmotor die afzwakt. Al wat ons rest, is een onverbiddelijke vergrijzing, met alle gevolgen voor de dynamiek van onze economie.”

Ook een tweede hulpmotor, de verstedelijking, is opgebruikt. “De stad heeft een centrale rol gespeeld in de verspreiding van kennis en technologie”, zegt De la Croix. “De urbanisering ging gepaard met hogere productiviteit, maar daar valt nu niks meer te rapen. In België is de verstedelijking praktisch voltooid.”

Een laatste hulpmotor is het onderwijs. “Hoe meer mensen met een opleiding, hoe meer groei,” zegt De la Croix. “Dat effect is nog niet helemaal uitgespeeld, maar misschien hebben we een plateau bereikt. We verwachten minder uit die hoek.”

Meer conflicten

Afgezet tegen de geschiedenis van de mens waren de voorbije twee eeuwen van sterke welvaartsgroei een uitzondering, volgens De la Croix. Maar hij is geen pessimist als Thomas Malthus, een Britse econoom die leefde rond 1800. Malthus dacht dat de wereld afstevende op een catastrofe, omdat hij niet langer in staat zou zijn alle monden te voeden. Het is een visie die nog altijd aanhangers heeft.

Maar dat het voortaan met minder zal moeten, lijkt niet uit te sluiten. “Dat zal de herverdeling van de welvaart een stuk moeilijker maken”, aldus De la Croix. “Een toename van politieke conflicten wordt onvermijdelijk.”

Groei is een taaie kwestie, want ons hele maatschappelijke bestel is erop ingesteld. Moet dat wel? Ook die vraag komt aan bod op het congres, zegt De Keuleneer. “Is groei noodzakelijk? Kunnen we zonder? Moeten we in dat geval de maatschappij anders organiseren? Of zit groei simpelweg in het DNA van onze samenleving?”