‘België, de zieke man van Europa’

‘Wat mij de meeste zorgen baart, is het verraad van onze politieke klasse’, zegt Marc De Vos, decaan aan de Macquarie University in Sydney en visiting fellow bij de denktank Itinera.

In tijden van corona en populisme zijn er helaas kandidaten genoeg, maar voor mij is België de nieuwe zieke man van Europa. Afgezien van de wereldoorlogen kan ik geen periode bedenken waarin de kaarten voor ons land er zo slecht bij lagen. Het lijkt wel alsof het universum samenspant om het arme kleine België te teisteren met Bijbelse plagen.

Er is de onmiddellijke laag en het onnoemelijke leed dat covid-19 heet, verergerd door een ondraaglijke improvisatie in het beleid. Behoudens een mirakel van alweer Bijbelse proporties staan we voor meerdere jaren van economisch zwarte sneeuw, met sectoren die zonder levenslijn gedecimeerd worden. Onze open economie zal zwaar lijden onder een internationale terugval die maar geleidelijk herstelt, denk maar aan de luchtvaart, het toerisme, de havens, de distributie, de diamant. En hou uw hart vast voor nieuwe besmettingsgolven, want België is vanzelfsprekend helemaal niet klaar.

Recessie en massawerkloosheid staan in België op een fundament van drijfzand genaamd vergrijzing. Dit is het decennium waarin we de rekening krijgen van de lange jaren van ontkenning, uitstel en afstel in het opvangen van de demografische vergrijzing. Noch de pensioenen, noch de gezondheidszorg, noch de ouderenzorg zitten op een pad dat sociaal, budgettair en economisch duurzaam is. En dat was al zo voor corona er aankwam. De krater die het virus slaat, in verminderde inkomsten en vermeerderde uitkeringen, gecombineerd met de sterke toename van de vergrijzingsnoden in de komende jaren, zaagt gewoon de poten vanonder de hele sociale zekerheid.

België zit in een wurggreep van budgettaire tekorten, economische verliezen en onhoudbare uitgaven. Rond die wurggreep liggen alle partijen in een houdgreep. De politieke versnippering en de communautaire verdeeldheid zijn compleet. De staatsstructuur is een chaos en de verzuiling brengt alleen verlanglijsten. Zelfs een federale volmachtenregering kan niet meer voor doorbraken zorgen. Een devaluatie, de ultieme remedie van falende staten die nog in 1982 onze toeverlaat was, is niet meer mogelijk door de euro. De Europese Unie is zelf meer een probleem dan een oplossing.

Wat mij de meeste zorgen baart, wat ik de grootste en ook de nieuwste plaag vind, is het verraad van onze politieke klasse. Het kleine België is zelden gezegend geweest door groot politiek leiderschap. Maar ik spreek niet over leiderschap. Ik spreek over basale verantwoordelijkheidszin. We beleven de grootste crisis in mensenheugenis. Onze welvaart en onze welvaartsstaat, het welzijn van talloze gezinnen, staan op het spel. Van onze leiders, die de burgers vertegenwoordigen, die door de burgers betaald worden en die het geld van burgers besteden, verwacht je inzet voor een gedeeld algemeen belang. In plaats daarvan regeert politiek nihilisme.

Zeker, er zijn altijd wel een paar voorzitters of coryfeeën moedig aan zet. Alle respect daarvoor. Maar geen enkel individu kan de impasse de baas. Dit is een collectief falen dat alleen collectief doorbroken kan worden. En dat is mogelijk. De ernst van de crisis betekent dat elke politieke agenda totaal zal zijn of niet zal zijn. Er moet stevig bespaard worden, maar er zijn ook meer belastingmiddelen nodig. De markteconomie en het ondernemerschap moeten worden aangevuurd, maar er is ook meer overheid nodig. Er moet vernieuwend geactiveerd worden op de arbeidsmarkt, maar er zijn ook meer uitkeringen nodig. We moeten de fossiele economie redden, maar ook in groene economie investeren.

Geen enkel huisje is nog heilig, geen enkel dogma is nog levend. De grote crisis is een grote kans voor een groot compromis tussen rechts, links en groen links. In normale tijden is het water tussen die kampen diep. Nu is het water overal ondiep. We moeten bruggen bouwen, maar er zijn geen bruggenbouwers meer. Voor mij is dat schuldig verzuim. Schrijven is natuurlijk gemakkelijk. Actie is moeilijk, maar niet onmogelijk. Willen onze leiders nog verantwoordelijkheid opnemen, of willen ze liever het land verscheuren?