Von der Leyen zet krijtlijnen Europees herstelfonds uit

Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen © belga
Jef Poortmans
Jef Poortmans redacteur bij Trends

Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen heeft een tipje van de sluier over het Europese herstelfonds gelicht. Dat fonds moet de Europese Unie een economische relance bezorgen nadat de gezondheidscrisis is bezworen.

In een speech voor het Europees Parlement zette Ursula von der Leyen deze week de grove lijnen uit van het herstelfonds dat de Europese economie de komende jaren weer op de been moet helpen. De Europese instellingen hebben tot nu toe vooral gefocust op noodmaatregelen die de economische schade op korte termijn beperken. Het Europees herstelfonds moet in het verlengde daarvan een langetermijnrelance brengen. Volgende week komt de Commissie met een definitief voorstel. Het Parlement en de Europese Raad moeten er daarna hun zegen nog over geven.

Meerjarenbegroting en nieuw herstelinstrument

Dat herstelfonds zal deel uitmaken van de Europese meerjarenbegroting, of het meerjarig financieel kader (MFK). De EU stelt elke zeven jaar een nieuw MFK op. Die meerjarenbegroting bevat programma’s om projecten binnen bepaalde beleidsdomeinen te financieren. De bekendste zijn de landbouwfondsen, de cohesiefondsen en het Horizon-programma voor onderzoek en innovatie. Een deel van die fondsen zal de Commissie heroriënteren richting coronaherstel. De Europese meerjarenbegroting bedraagt zo’n 1200 miljard euro, wat overeenkomt met 1,1 procent van het Europese bruto nationaal inkomen (bni).

Door het herstelfonds in het MFK te schuiven, krijgen het Europees Parlement en de Europese Raad er ook zeggenschap over.

Boven op het bestaande MFK komt er een herstelinstrument, zegt Von der Leyen. Dat zal de Commissie financieren met geld dat ze op de kapitaalmarkten ophaalt, geruggensteund door kredietgaranties van de lidstaten.

Het is nog niet duidelijk hoeveel ze daarvoor zal lenen. Er circuleren voorstellen om de Commissie tot maximaal 2 procent van het Europese bni te laten lenen. In dat geval zou de Commissie boven op de 1,1 procent bni van het MFK een extra 0,9 procent kunnen lenen. Dat komt overeen met een kleine 1000 miljard euro. Dat zou een kwantumsprong zijn voor de Commissie als schulduitgever. Momenteel heeft ze 52 miljard euro aan schuld uitstaan.

Daarmee komt de Europese herstelinspanning dichter in de buurt van die van de andere grote machtsblokken. Stel dat de Commissie een derde van het MFK herbestemt naar het herstelfonds en ze die extra 1000 miljard leent, dan komt dat neer op 1400 miljard. Met de budgettaire inspanningen van de lidstaten erbij, komen we aan 1800 miljard euro. Dat is nog steeds minder dan de Verenigde Staten, waar president Donald Trump een budgettaire bazooka van 2000 miljard dollar heeft afgeschoten, en voor nog eens minstens 1000 miljard wil bijladen. In omvang zijn de Amerikaanse en de Europese economie gelijk.

Green Deal en digitalisering blijven prioriteiten

De Commissie zal dat herstelgeld via drie pijlers onder de lidstaten verdelen, zegt Von der Leyen. De eerste pijler focust puur op het herstel van de economische schade. De lidstaten die het hardst zijn getroffen, zullen het meest krijgen. De Commissie houdt de regie strak in handen door de verdeling via het Europese semester te laten verlopen.

Via de tweede pijler wil ze private investeringen en het bedrijfsleven heropstarten. Daarvoor komt er een nieuwe strategische investeringsfaciliteit. En om gezonde bedrijven van nieuw kapitaal te voorzien, komt er een nieuw solvabiliteitsinstrument.

Het geld van de derde pijler dient vooral om de kwetsbaarheden weg te werken die de crisis heeft blootgelegd. Zo spreekt Von der Leyen van een nieuw Europees gezondheidsprogramma.

De strategische prioriteiten, zoals de European Green Deal en de digitalisering van de eengemaakte markt, blijven cruciaal in het herstel, zegt de Commissievoorzitter. Al lijkt er in haar speech een nieuwe prioriteit bij te zijn gekomen: weerbaarheid.

Lenen of geven… lenen en geven

Het grote twistpunt in de vorige discussies tussen Europese staats- en regeringsleiders was of lidstaten vanuit de EU leningen of giften zouden krijgen voor hun herstelbeleid. Von der Leyen geeft daar geen uitsluitsel over in haar speech, maar stelt wel dat giften deel zullen uitmaken van het pakket.

Maar er zullen ongetwijfeld ook leningen zijn. Von der Leyen stelde dat de Commissie geld zal ophalen op de kapitaalmarkten, om het herstelinstrument te financieren. De Commissie mag echter alleen maar geld lenen om het door te lenen aan de lidstaten.

Voorts verwijst de Commissievoorzitter ook nog naar de noodzaak om de inkomsten voor het MFK uit te breiden. Nu financiert de Commissie die met bijdragen van de lidstaten, douanetarieven en btw. In het haar voorstel voor het MFK van 2021-2027 opperde de Commissie al die inkomstenbronnen uit te breiden met een gemeenschappelijke bedrijfsbelasting, het Europese emissiehandelssysteem en een plastictaks.

Nu de financieringsnood door deze crisis zo hoog is, zal de druk op de lidstaten verhogen om de Commissie meer eigen middelen te geven. Zal deze crisis de doorbraak betekenen voor een Europese koolstoftaks of andere instrumenten waarmee de Commissie in haar eigen inkomsten kan voorzien?

Partner Content