‘Tot de presidentsverkiezingen zijn de Verenigde Staten de Gegijzelde Staten’

Is Trump in staat het land zodanig te ontwrichten dat normale verkiezingen in november nagenoeg ondenkbaar zijn?, vraagt Marc De Vos, decaan aan de Macquarie University in Sydney, zich af.

Tot aan de presidentsverkiezingen van 3 november zijn de Verenigde Staten de Gegijzelde Staten: politiek gegijzeld voor de herverkiezing van Donald Trump. De uittredende president gaat bijna letterlijk over lijken. Terwijl het coronavirus nog voluit woekert, moet en zal de economie overal heropstarten. Zonder economische heropleving is een tweede ambtstermijn immers zo goed als uitgesloten. In de afweging tussen economie en volksgezondheid telt daarom alleen het eerste.

Democratisch protest tegen brutaal politieoptreden vormt een alibi om kiezers te verleiden en te verdelen met het schrikbeeld van ontsporend straatgeweld. Alleen de president staat tussen de vernielende meutes en de hardwerkende Amerikanen. Daarvoor worden de bijbel en de kerk schaamteloos gerecupereerd. Daarvoor wordt het Amerikaanse leger ingezet tegen Amerikaanse burgers. Veel dichter bij dictatoriale propaganda en symboliek kan de fierste democratie ter wereld niet geraken.

Aan de draaikolk uit het Witte Huis ontsnapt niets of niemand. De delicate rol van de sociale media als platformen voor een publiek en politiek debat wordt herleid tot een boksmatch over de tweetvrijheid van Donald Trump. Wee uw gebeente als Twitter een waarschuwing plaatst bij de zoveelste presidentiële kanonnade. Trump zal als de duivel vechten voor de totale uitingsvrijheid online. Hij is mede dankzij de sociale media verkozen en zonder de sociale media geraakt hij niet herverkozen. Zijn dreigement om de mediaplatformen te reguleren, is blufpoker: hij zou daarmee zichzelf de mond snoeren.

Trump zal alles doen wat de aandacht kan afleiden van zijn regime, zolang het de Amerikaanse economie niet schaadt. China en de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) zijn de welgekomen zondebokken van de pandemie. Het imago van ‘Amerika Eerst’ wordt gediend met forse anti-China-retoriek. Maar het is weinig meer dan imago. Een Amerikaanse exit uit de WHO is rood vlees voor de Republikeinen, maar zal de bestrijding van de pandemie alleen maar bemoeilijken. Als Trump de handelsstatus van Hongkong vermindert wegens de Chinese onderdrukking, dan is het slachtoffer vooral Hongkong zelf.

Ondertussen blijven de peilingen wijzen op toenemende Trump-moeheid bij de Amerikaanse bevolking. Zonder de totale mobilisatie van zijn achterban maakt de president weinig kans op een tweede mandaat. Economie, cultuuroorlog en patriottisme zijn daarvoor de middelen. Ze verklaren de relancedrang, de polarisatie rond de betogingen en de confrontatie met China. Zwartkijkers kunnen zich afvragen hoe diep een wanhopige president de Amerikaanse natie zou kunnen meesleuren. Is Trump in staat het land zodanig te ontwrichten dat normale verkiezingen in november nagenoeg ondenkbaar zijn?

We kunnen ons troosten met de wetenschap dat de Verenigde Staten een weerbare democratie zijn. Dat hebben de vele en diverse actievoerders tegen racisme bewezen. Dat hebben de vele protesten tegen militarisering, ook vanuit het leger zelf, bewezen. In een half jaar tijd heeft Amerika een presidentieel afzettingsproces, een moordende pandemie, een economische depressie en grootschalige rassenprotesten meegemaakt. En dat met de meest polariserende president in mensenheugenis.

Het kan nog erger. In het rampjaar 1968 kende Amerika dodelijk rassengeweld, revolutionair studentenprotest, een ontsporende oorlog in Vietnam, en politieke moorden op Martin Luther King en Robert Kennedy. Dat was een annus horribilis, afgesloten met de verkiezing van president Richard Nixon. Moord en oorlog zullen ons hopelijk bespaard blijven in 2020, maar ze zijn niet ondenkbaar.

Wat er ook moge gebeuren, de dynamiek van de Verenigde Staten, sociaal, politiek en economisch, blijft ongeëvenaard. Het presidentschap van Donald Trump heeft ongewild het politieke en maatschappelijke bewustzijn van de hele Amerikaanse natie gestimuleerd. Ik verwacht niet dat hijzelf daarvan zal profiteren. Als de gijzeling voorbij is, wenkt misschien wel een nieuwe lente en een nieuw groot verhaal.