Zonder zesde staatshervorming lopen de overheidsfinanciën tegen de muur. Een aartsmoeilijke opdracht, want de Franstaligen blijven pleiten voor onvoorwaardelijke dotaties.
In een nieuwe Vives-monografie Vijf staatshervormingen achter de rug, één in de wachtkamer blikken Koen Algoed, kabinetschef van Vlaams minister van Begroting Philippe Muyters (N-VA), en Jeroen Van Nieuwenhove terug op de voorbije staatshervormingen en ze wijzen op de knelpunten voor een nieuwe. Dan komt onvermijdelijk de herziening van de bijzondere financieringswet in beeld.
“De Franstaligen zeggen geen vragende partij te zijn voor fiscale autonomie voor de deelstaten en vragen er daarom een prijs voor”, zegt Algoed. “Dat is vreemd, want ook de sociale zekerheid is gebaat bij een financiële responsabilisering van de deelstaten op basis van eigen inkomsten. Het zal de deelstaten aanzetten tot een verantwoordelijk beleid. Maar Franstaligen blijven vooral hameren op de onvoorwaardelijke dotaties naar de gemeenschappen via een financiering op basis van de behoeften.”
Nood aan solvabele overheid Een chequeboekfederalisme dat niet langer houdbaar is, zo toont een veelbesproken recente studie van het Planbureau aan. Vijf staatshervormingen heeft de federale overheid in een lastig parket gewerkt. Zij moet de lasten dragen terwijl de lusten voor de deelstaten zijn. Van elke 100 euro belastinginkomsten die de federale regering int, moet ze ruim de helft doorstorten naar de deelstaten en de sociale zekerheid. De rest gaat op aan intrestlasten, ambtenarenpensioenen en basisfuncties van de overheid (zoals justitie, mobiliteit of defensie). Dat zijn uitgaven waar nauwelijks aan te tornen valt of waar de jongste jaren al flink op bezuinigd is.
Iedereen heeft er baat bij om de federale regering van de financiële verdrinkingsdood te redden. De markten willen een solvabele federale overheid als borg voor het Belgische schuldpapier. Twijfel daarover kan de samenleving flink wat kosten in de vorm van stijgende rentevoeten. De zesde staatshervorming moet volgens het Planbureau de verzuipende federale regering een reddingsboei toewerpen.
Het Planbureau doet drie suggesties
1. De deelstaten kunnen helpen door een deel van het overheidstekort over te nemen, door bevoegdheden van de federale regering over te nemen zonder dat de financiering integraal overkomt. Vlaanderen is daartoe bereid als de overdracht van bevoegdheden past in een schema van meer financiële verantwoordelijkheid.
2. De deelstaten kunnen een deel van de federale staatsschuld overnemen. Het is ook logisch dat als de deelstaten meer fiscale autonomie krijgen, ze ook een deel van de staatsschuld overnemen.
3. De deelstaten kunnen een deel van de impliciete staatsschuld overnemen. Dat is de schuld die ontstaat door de stijgende vergrijzingskosten waarvoor nog geen financiering is gevonden.
A.M./D.K.
