‘Schuldenoverlast is zonder twijfel het hoofdprobleem van de westerse economieën’

Publicist Paul Huybrechts houdt het monetaire beleid tegen het licht. Volgens hem volharden we in de boosheid.

Jonathan Adair Turner, Baron Turner of Ecchinswell. Dat is zijn naam in het Britse Hogerhuis. Tussen 2008 en 2013 leidde hij de Financial Services Authority en was hij verantwoordelijk voor de redding van de Britse banken. Als lid van het Institute for New Economic Thinking van George Soros, schreef hij vorig jaar het meest verhelderende én oplossingsgerichte boek over de financiële crisis. Dat Between Debt and the Devil geen bejubeld boek werd, heeft te maken met de onorthodoxe oplossingen die de auteur aandraagt. Die gaan in tegen een groot taboe: geldschepping is des duivels! Verkocht Faust zijn ziel niet aan Mephistopheles, de duivel, in ruil voor onbegrensde Papiergeldschöpfung? In dat gezelschap wil niemand gezien worden. Merkwaardig is dat de critici van de westerse centrale banken niet met dit boek dwepen. Turner biedt namelijk een veel beter alternatief dan de zware depressie die de criticasters impliciet voorstaan.

Het boek barst van de ideeën. Over de rol van vastgoed in de westerse economieën. Over de foute fiscale begunstiging van schuld en intresten, terwijl onze economie veel meer aandelenkapitaal nodig heeft. Over de gevaren van een vrij wereldwijd kapitaalverkeer en over de waanzin waartoe de ‘verdieping’ van die markten met derivaten leidde. Over de manier waarop ongebreidelde kredietcreatie door de privébanken de hoofdoorzaak was van de crisis die ons nu al acht jaar verlamt.

‘Breng meer geld in omloop’

Dat verleden bezwaart onze toekomst. Die crisis moeten we achter ons kunnen laten om weer nominaal 4 à 5 procent te kunnen groeien. En die grotere groei halen we alleen met een grotere toename van de nominale vraag. Gelukkig is dat het gemakkelijkste probleem in de economie. Breng gewoon meer geld in omloop! Met één voorwaarde: de schuld mag niet stijgen, want anders anticiperen de burgers op toekomstige belastingen en sparen ze te veel. De oplossing komt van Milton Friedman, maar wordt meestal aan Ben Bernanke toegeschreven. Strooi geld uit met een helikopter, luidde hun advies in gelijkaardige omstandigheden, ergens in 1948 en 2003. Stort enkele keren een flinke som op de bankrekening van elke Amerikaan, Japanner of Italiaan, voer een belastingvermindering door voor dat bedrag of laat er de overheidstransfers mee stijgen. Dek die vrijgevigheid wel integraal af met geldschepping.

Om latere inflatie in de hand te houden moeten de privébanken de vermenigvuldiging van deze monetaire injectie afremmen. Dat is technisch perfect mogelijk. Italiaanse economen deden onlangs een voorstel. Gedurende drie jaar zou een substantiële belastingvermindering in alle Europese landen worden gefinancierd met schulden die de ECB integraal zou neutraliseren. Zal dat de groei aanzwengelen? Willem Buiter (topeconoom van Citibank) antwoordt: “The simple analytics of helicopter money. Why it works – Always!“. En, in tegenstelling tot de remedies van nu, versterkt helikoptergeld de sociale ongelijkheid niet.

Schuldenoverlast

En we volharden in de boosheid. De schuldenoverlast is zonder twijfel het hoofdprobleem van de westerse economieën. IMF-coryfee Christine Lagarde legde terecht de vinger op die wonde. In sommige landen (Japan, Italië, …) is het zelfs uitgesloten dat die schuldenberg ooit weer afneemt. Ook hier kan geldschepping soelaas brengen. Met een eenmalige, grootschalige afschrijving van publieke schuld zijn we van die molensteen verlost. Die afschrijving kan de vorm aannemen van een omzetting van staatsschulden in eeuwigdurende renteloze vorderingen op de balansen van de centrale banken. Dat is ook allemaal minder ophefmakend dan we denken. Met quantitative easing kochten de centrale banken al biljoenen staatsschuld uit de markt, in die mate zelfs dat in 2017 de Japanse schuld (240 % van het bbp) die niet in handen is van de centrale bank en overheidsinstellingen terugvalt tot 65 procent van het bbp.

Maar dit duivelse medicijn smaakt zo zoet dat de verleiding onweerstaanbaar is om de helikopter nooit meer uit de lucht te halen. Dan is het hek van de dam. Maar Turner denkt dat hij de helikopter weer aan de ketting krijgt, dat hij die duivel wel weer in het doosje krijgt. Het is wennen aan de gedachte, en wellicht moet het gezonde Duitsland eerst uit de zieke eurozone, maar misschien komt de verlossing uit de hel.