Merkel moet Deutsche ramp voorkomen

De saga rond Deutsche Bank nadert haar ontknoping. Alleen een kapitaalcheque van de Duitse overheid lijkt de bank nog op het droge te kunnen trekken.

Neen, Deutsche Bank is nog niet failliet en wordt niet de Europese Lehman Brothers die het mondiale financiële systeem op de knieën dwingt. De bank beschikt over voldoende reserves om de storm nog even uit te zitten, en iedereen weet dat de Duitse overheid het niet tot een faillissement zal laten komen.

Dat is geen overbodige luxe. Het rottingsproces is zo ver gevorderd dat de Duitse overheid de enige partij lijkt die nog het noodzakelijke verse kapitaal in de bank kan pompen. Een oplossing dringt zich op, want de bank is gevangen geraakt in een negatieve spiraal van een dalende beurskoers en een wegebbend vertrouwen bij de klanten, en een bank zonder vertrouwen is een bank zonder toekomst. Als een bank zelf van de daken moet schreeuwen dat ze financieel nog stevig in de schoenen staat, en als de Duitse overheid moet ontkennen dat ze interventieplannen heeft, dan is het vijf voor twaalf. Dat weten we nergens beter dan in België.

Kanselier Angela Merkel zal dus moeten ingrijpen voor de schade nog verder oploopt, zowel voor Deutsche Bank, als voor de Europese banksector en de Europese economie. Deutsche Bank is niet alleen te groot om te laten omvallen, de bank moet ook blijven bestaan omdat de mastodont via zijn gigantische derivatenpositie te verweven is met de andere financiële instellingen.

Stilte in Berlijn

In Berlijn blijft het voorlopig angstvallig stil. Reddingsplannen worden dicht bij de borst gehouden en met klem ontkend. Dat komt ook omdat de Duitsers het zichzelf moeilijk gemaakt hebben door hun stugge houding bij het reddingsplan voor de Italiaanse banken.

Volgens de nieuwe Europese regels moeten bij bankproblemen eerst de obligatiehouders van de bank aangesproken worden, voor belastinggeld in een bank mag worden gepompt. Dat beperkt de bewegingsruimte van de Italiaanse regering om hun banksysteem nieuw leven in de blazen. De Duitsers kunnen nu moeilijk zelf die nieuwe aanpak aan hun laars lappen.

Maar volgens Financial Times zou Europa een pragmatische houding aannemen: “In uitzonderlijke gevallen is het mogelijk overheidsgeld in een bank te pompen, op voorwaarde dat dat tegen marktconforme vergoedingen gebeurt.” Kortom, bij nacht en ontij worden de nieuwe spelregels snel ingeruild voor de oude gang van zaken.

Eigen schuld

Het Amerikaanse ministerie van Justitie zette begin deze week de bom op scherp. De Amerikanen zwaaien met een boete van 14 miljard dollar voor Deutsche Bank, voor de frauduleuze verkoop van rommelkredieten in de aanloop naar de financiële crisis van 2008-2009. Waarnemers zien in die Amerikaanse miljardenclaim een wraakactie voor de Europese belastingaanslag op Apple.

Deutsche Bank lijkt op een bijzonder ongelegen moment in een trans-Atlantisch kruisvuur beland te zijn, maar heeft dat ook aan zichzelf te wijten. De bank had al veel langer een minnelijke schikking moeten treffen met het Amerikaans ministerie van Justitie en ze had al veel eerder vers kapitaal moeten ophalen. De zwakke kapitaalpositie is een oud zeer, maar door te dralen met kordate oplossingen riep de bank het onheil over zich af.

Deutsche Bank kan een boete van 14 miljard dollar niet betalen, daarvoor is haar kapitaalpositie te zwak. De bank zette slechts 5,5 miljard dollar opzij voor deze claim. Boetesommen van meer dan 6 miljard dollar maken het voor Deutsche Bank zo goed als onbegonnen werk haar kapitaalbuffer tegen 2018 op het gewenste peil te brengen.

Grijpen naar een vallend mes

Analisten zien een kapitaalbehoefte van 7 tot 10 miljard euro om het vertrouwen te herstellen. Omdat de marktkapitalisatie van Deutsche Bank gekrompen is tot minder dan 15 miljard euro, dreigt dus een enorme verwatering voor de bestaande aandeelhouders.

Beleggers houden al langer rekening met dat scenario, want de beurskapitalisatie van Deutsche Bank bedraagt nog maar 25 procent van de boekwaarde. In de koers lijkt dus alle ellende verrekend te zijn, en dus hoort een kapitaalverhoging met private middelen tot de mogelijkheden. Maar op dit moment kan wellicht alleen De Duitse overheid naar dit vallende mes grijpen.

Respijt voor Deutsche Bank kan er komen als het Amerikaanse ministerie van Justitie clementie toont en de boete beperkt tot 5,5 miljard dollar. De Amerikanen willen geen nieuwe financiële crisis op hun geweten hebben. In die zin kan Deutsche Bank haar ‘too big to fail’-statuut uitspelen om een lagere boete te bekomen. Het hoger de inzet, hoe minder fraai het pokerspel wordt.

Aanhoudende dreiging

De overlevingsstrijd van Deutsche Bank illustreert het bijzonder moeilijke omgevingsklimaat waarin de Europese banken moeten opereren. De aanhoudend lage rentevoeten en de magere economische groei knagen aan hun rendabiliteit. Tegelijk is hun kostenstructuur niet aangepast aan die nieuwe realiteit en aan de digitale revolutie, die ook de klassieke banksector op de schop neemt. Het Nederlandse ING trekt zijn conclusies en kondigt maandag een grote herstructurering aan.

Intussen blijven vooral de grootbanken kampen met de erfenis van de financiële crisis en de aanhoudende dreiging van grote claims. Voor heel wat waarnemers is het beleid van de overheid, gaande van het extreme geldbeleid van de ECB over de (te) strenge regelgeving tot de boetedreiging, een bron van systemisch risico geworden voor de banksector. De doelstelling om van de banksector een vrij saaie, maar relatief stabiele nutssector te maken, is nog veraf.

Deutsche Bank verdiende de voorbije jaren, zonder rekening te houden met kosten voor herstructureringen en boetes, een rendement van 8 procent op haar eigen vermogen. Als de bank rustiger wateren vindt, is dat een basis om op voort te werken. Maar op dit moment lijkt alleen kanselier Merkel te storm te kunnen bedwingen.