Griepwinter op komst: let op voor de ‘twindemie’

GRIEP Om een 'twindemie' te voorkomen moeten we volop vaccineren, zowel tegen griep als tegen covid-19. © Getty Images

De winter van 2021-2022 dreigt een griepwinter te worden. Sommige experts spreken nu al van een ‘twindemie’, mochten griep en covid-19 gelijktijdig toeslaan.

In de winter van 2020 waren de gezondheidsspecialisten in het noordelijke deel van de wereld in de hoogste staat van bezorgdheid. Hoe zou SARS-Cov-2 interageren met het klassieke griepvirus, dat iedere winter de kop opsteekt. Het gevaar van een ‘twindemie’ was niet denkbeeldig.

Dat gebeurde uiteindelijk niet. Er waren vorig jaar opvallend weinig griepinfecties. Toch maken wetenschappers zich een jaar later weer grote zorgen. De afwezigheid van griep in de vorige winter betekent wellicht dat het virus deze keer veel krachtiger zal huishouden.

Er zijn twee soorten griepvirussen. Het A-virus besmet vogels en varkens, maar de H3- en H1N1-varianten kunnen overgaan op de mens. Het B-virus besmet alleen mensen. Het probleem is dat de griepvirussen constant muteren, waardoor ze onzichtbaar zijn voor ons afweersysteem. Daarom moeten de griepvaccins ieder jaar aangepast worden. De vaccinproducenten hebben daarvoor minstens zes maanden nodig, en moeten dus lang op voorhand weten welke virussen deze keer vooral de ronde zullen doen.

Daarvoor krijgen ze de hulp van het Global In?uenza Surveillance and Response System (GISRS), een netwerk van laboratoria en volksgezondheidsinstellingen in 123 landen die het hele jaar door monsters van de luchtwegen verzamelen. Zij schetsen op basis daarvan een gedetailleerd beeld van de meest voorkomende griepvirussen, hoe die evolueren en welke nieuwe er kunnen opduiken. Met die gegevens stelt de Wereldgezondheidsorganisatie in februari een lijst op van de doelwitten voor de nieuwe generatie griepvaccins in het noorden. Dat gebeurde ook in februari van dit jaar: er werden vier soorten griepvirussen gedetecteerd.

Zegen en vloek

Helaas is het meer dan ooit de vraag of dat wel de juiste vier zijn. Het GISRS baseert zich voor het griepseizoen in het noorden op het griepseizoen in het zuiden, maar vorig jaar waren er over heel de wereld nauwelijks besmettingen, en dus ook geen relevante data. Tussen september 2020 en januari 2021 was amper 0,2 procent van de grieptesten positief. Normaal is dat zo’n 17 procent.

De verklaring is simpel: mensen droegen mondmaskers, hielden afstand, wasten massaal hun handen en bleven thuis. Dat hield niet alleen SARS-Cov-2 tegen, maar ook de griepvirussen. En dat laatste is allesbehalve goed nieuws. Griepvaccins zijn traditioneel veel minder effectief dan coronavaccins. Hoe goed een vaccin werkt, hangt af van de mate waarin zijn componenten overeenkomen met de karakteristieken van het virus. Nu er weinig informatie is over de virussen van dit najaar, is de kans op mislukkingen groter.

Een tweede onbekende is hoe ons immuunsysteem, dat een jaar lang geen griepvirus heeft gezien, zal reageren als het er toch mee in aanraking komt. Het milde griepseizoen 2020-2021 was een zegen in een tijd waarin covid-19 tienduizenden mensen doodde en nog veel meer in ziekenhuizen deed belanden. Maar het betekent ook dat veel minder mensen aan een griepvirus zijn blootgesteld, waardoor de natuurlijke immuniteit in de bevolking relatief laag zal zijn.

Lees verder onder de grafiek.

Griepwinter op komst: let op voor de 'twindemie'

En ook RSV

Een Amerikaanse studie uit 2013 onderzocht wat gebeurde na milde winters, waarin het griepvirus minder kans had om zich te verspreiden. De onderzoekers ontdekten dat 72 procent van de daaropvolgende epidemieën heviger was dan gemiddeld. Ze begonnen elf dagen eerder en de epidemie groeide 40 procent sneller. Wellicht was dat omdat minder mensen op tijd gevaccineerd waren.

Een projectie van de Britse Academy of Medical Sciences (AMS) gaat ervan uit dat, als de Britten weer gaan leven zoals ze dat voor covid deden, het griepseizoen meer dan dubbel zoveel doden als normaal zal veroorzaken.

Er is nog een andere reden tot bezorgdheid, het respiratoir syncytieel virus of RSV. Het is een belangrijke oorzaak van ziekenhuisopname en sterfte bij heel jonge kinderen. Tijdens de pandemie is het aantal RSV-besmettingen in de wereld met 98 procent gedaald. Onderzoekers in Australië stelden echter vast dat, nadat de coronamaatregelen in de laatste maanden van 2021 waren versoepeld, het aantal gevallen in december sterk toenam, in plaats van in de gebruikelijke maanden juni of juli. De piek was ook bijna drie keer zo hoog als normaal en er waren veel meer gevallen van infectie bij oudere kinderen.

Drie wegen

Sommige artsen vrezen dat veel mensen in de komende winter door meerdere luchtwegvirussen worden getroffen. Ongeveer een vijfde van de kinderen die met een longaandoening in ziekenhuizen belanden, is met meerdere virussen geïnfecteerd, zegt Stephen Holgate van de Universiteit van Southampton. Er zijn ook aanwijzingen dat een besmetting met influenza A mensen gevoeliger maakt voor SARS-Cov-2. Ook wordt voorspeld dat de circulatie van andere luchtwegvirussen kan leiden tot gevaarlijkere varianten van het coronavirus.

Als we deze winter een ‘twindemie’ willen voorkomen, moeten we drie dingen doen, zegt Anne Thompson, de voorzitter van de AMS. Het eerste is volop vaccineren, zowel tegen griep als tegen covid-19. Vooral ouderen, zwangere vrouwen en gezondheidswerkers zijn daarin cruciaal, maar ook de kinderen, omdat zij de virussen snel kunnen verspreiden. Ten tweede moet er heel veel getest worden. Als griep in een vroeg stadium opgespoord wordt, kunnen antivirale middelen de ziekte tegenhouden. Een derde werkpunt is wat professor Thompson ‘luchtweghygiëne’ noemt. Ook nu ze niet meer verplicht zijn, bieden mondmaskers bescherming in dichtbevolkte ruimtes. Thuiswerk en mensen ontmoeten in openlucht zijn andere manieren om de griepvirussen niet te laten circuleren.

Maar het is niet al kommer en kwel. De snelle ontwikkeling van de mRNA-vaccins in de coronapandemie opent mogelijkheden in de strijd tegen griep. Als er minder tijd nodig is om een griepvaccin te ontwikkelen, is er ook meer kans dat het effectief is. Moderna en Pfizer, die allebei een efficiënt mRNA-vaccin tegen covid ontwikkelden, werken aan griepvaccin met dezelfde technologie.

Dit artikel is een vertaling uit The Economist.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content