Marc Buelens

‘Een sterk, autocratisch gezag gaat niet altijd gepaard met brutale onderdrukking’

Marc Buelens Professor-emeritus aan de Vlerick Business School.

Als we aan ‘autocraten’ denken, maken we een typisch westelijke fout. Dat zegt Marc Buelens, professor-emeritus aan de Vlerick Business School.

Ik had het voorrecht enkele weken geleden in een select gezelschap het Oeralgebied en Siberië te bezoeken. Ik werd er ondergedompeld in een sfeer die niet bepaald automatisch pro-westers was, hoewel ik toch Silicon Forest bezocht, de thuis van de eerste Russische ‘eenhoorn’ (een nieuw bedrijf met een waarde van één miljard dollar). De Russische overheid moedigt ondernemerschap aan. Nog altijd bestaat de reële kans, sinds Poetin ook zonder maffiatoestanden, to hit big, om snel groot succes te kennen. Je hoeft niet eens meer alle zakencontacten en -contracten te overgieten met wodka. Zoals een hond een hond is, in Peru of in België of in Siberië, is een ondernemer blijkbaar ook overal een ondernemer.

Ik hoorde uit hun mond ook de alom bekende thema’s: de bureaucratie doodt het initiatief; wie champagne wil drinken, moet risico’s nemen; er is werk genoeg, maar velen zijn liever lui. De luiheid van vele Russen is volgens verhalen van de Russen zelf legendarisch. Over andere volkeren mag ik dat op straffe van politiek correcte banvloeken zelfs niet denken. De belastingen onderdrukken het initiatief. Dat is een vreemde klacht, want de bedrijfsbelastingen zijn echt aan de lage kant.

Je moet dus echt geen 6000 km reizen om dezelfde thema’s te beluisteren. Dat is waarschijnlijk ook de reden waarom internationale handel kan bestaan. Beide partijen spreken hoe dan ook eenzelfde taal. En die is niet alleen economisch, want zelfs het mens- en wereldbeeld van de partijen is vaak gelijk, en overstijgt etnische, culturele, historische verschillen.

Een sterk, autocratisch gezag gaat niet altijd gepaard met brutale onderdrukking.

In het Westen roept de naam Vladimir Poetin automatisch het beeld op van een autocratische, haast misdadige, corrupte en supergevaarlijke potentaat. Ter plekke en na het zoveelste verhaal over de Russische ziel, leer je echter dat wat gedragswetenschappers de machtsafstand noemen, in dat onmetelijk grote land, veel groter is dan bijvoorbeeld in het kleine Nederland of Zwitserland. Wat werkt bij ons, kan ginds echt niet werken. Maar als we aan ‘autocraten’ denken, maken we een typisch westelijke fout. Een sterk, autocratisch gezag gaat niet altijd gepaard met brutale, willekeurige onderdrukking, de volledige afwezigheid van wat ik noem ‘praktische vrijheid’: je eigen ding kunnen doen, je vrij verplaatsen en vooral niet moeten vrezen dat je op willekeurige wijze van je vrijheid beroofd wordt. In dat opzicht is Rusland onder Poetin een uitzonderlijk vrij land. Geen politie op straat, alles zeer gemoedelijk, geen machtsvertoon, nergens verhalen over willekeurige arrestaties. De gewone burger leeft er niet in een dictatuur.

En de politiek activist dan, hoor ik u denken. Leven Russen in een volwaardige democratie? Niet bepaald. Maar hebt u het gevoel dat u in een volwaardige democratie leeft? Is Poetin een moreel hoogstaand man à la Nelson Mandela? Natuurlijk niet. Is de Russische bevolking heel tevreden over haar leider? Overduidelijk, merkwaardigerwijs veel tevredener dan wij in het Westen over onze leiders, tenzij natuurlijk u een grote fan ben van onze toppolitici.

In het geopolitieke schaakspel ziet onze pers liever Amerikaanse vloten in bepaalde havens dan Russische. Wat de lokale bevolking daarover denkt, heeft geen belang. Dus treffen we economische sancties en komen er tegenreacties en kunnen we geen peren meer uitvoeren. Ter plekke puilen de winkels, ook in Siberië, uit van het vlees, de groenten en het fruit. Ik heb lokale mozzarella geproefd, naar mijn ongetrainde smaak niet te onderscheiden van de Italiaanse. De wereld verandert, vroeg of laat voeren de Russen peren, kaas en steak uit naar de Europese Unie. Ze hebben de perfecte stimulus om minder ‘lui’ te zijn en zelf te innoveren en te produceren. Poetin heeft de Belgische perenboeren en de Nederlandse zuivelindustrie een flinke hak gezet. We minachten Donald Trump voor zijn dwaze, onnozele boycots. Is Poetin ook hier de slimme vos geweest? Of moet ik zeggen: sluwe beer?

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content