De wet is de wet, ook voor bedrijven

Vrijhandel is goed voor groei en jobs. Maar hij mag geen vrijgeleide zijn voor bedrijven om zich boven de wet te stellen.

Het vorige week afgesloten verdrag tussen de Europese Unie en Canada zal de meeste invoerrechten en andere handelsbelemmeringen tussen beide landen afbouwen, jubelt de Europese Commissie op haar website. De Canadese markt gaat ook open voor Europese investeerders. Het resultaat is een extra groei voor de Europese economie van 12 miljard euro per jaar.

Daar kan niemand tegen zijn. Op korte termijn kan vrijhandel uitlopen op jobverlies, omdat minder competitieve bedrijven of sectoren de deuren moeten sluiten. Op lange termijn betekent het meer groei, en daar is iedereen bij gebaat.

Maar vrijhandel kan niet zonder regels, bijvoorbeeld voor de bescherming van buitenlandse investeerders. Zij moeten dezelfde behandeling krijgen als de lokale bedrijven, en mogen niet het slachtoffer worden van willekeur door de overheid. Als investeerders geen rechtszekerheid hebben, zullen ze niet investeren, en komen er ook geen jobs.

Crisistijden

Geschillen tussen de overheid en buitenlandse investeerders worden tegenwoordig geregeld door het ISDS (Investor to State Dispute Settlement). Het is een instrument van internationaal recht, dat buitenlandse investeerders het recht geeft een zaak aan te spannen tegen een overheid. ISDS maakt deel uit van een groot aantal handelsverdragen, zoals de North American Free Trade Agreement (Nafta) tussen de VS, Canada en Mexico. Het ISDS-mechanisme staat ook ingeschreven in het nieuwe handelsverdrag tussen de EU en Canada.

Het mechanisme vangt veel kritiek, en niet onterecht. Grote multinationals zouden ISDS misbruiken om lokale regelgeving over milieu en volksgezondheid onderuit te halen, en zo hun winsten veilig te stellen. Ook de internationale arbitragerechtbanken die de geschillen behandelen, zouden niet vrij zijn van belangenvermenging.

De Europese Commissie maakt zich sterk dat het handelsverdrag met Canada een aantal ISDS-uitwassen aanpakt. Zo is er sprake van een gedragscode die belangenconflicten moet vermijden bij arbitragerechters. Het verdrag belooft ook volledige transparantie bij de behandeling ISDS-zaken.

Het Europees Parlement moet het handelsverdrag met Canada nog goedkeuren, en daarna moeten de 28 lidstaten het nog ratificeren. Het is goed dat Europa niet blind blijft voor de kritiek op het ISDS-gedeelte van het verdrag. Investeringen en jobs zijn meer dan welkom in deze crisistijden, maar dat mag multinationals niet verleiden om het eigenbelang te laten primeren op de wet. Als de internationale arbitrage uit de schaduw gehaald wordt, komt dat ook de bedrijven zelf ten goede. Groei moet, maar niet ten koste van alles.