‘De overwinningsnederlaag van 8 november verlengt de erosie van de belangrijkste democratie op aarde’

‘2024 dreigt een strijd te worden tussen een 79-jarige en een 81-jarige presidentskandidaat. Leeftijden die we associëren met enkele historische groten – Gladstone, Churchill, De Gaulle – maar vooral met dictators.’ Dat zegt professor Marc De Vos.

De tussentijdse Amerikaanse verkiezingen vonden plaats op 8 november. Volgens de voorspellingen halen de Democraten een kleine meerderheid in de Senaat en de Republikeinen een kleine meerderheid in het Huis van Afgevaardigden. Grote opluchting bij president Joe Biden en zijn entourage, bij zijn partij en bij veel Amerikakenners en -liefhebbers, uw dienaar inbegrepen. Maar zijn we niet blij met een dode mus?

Terwijl ik deze regels schrijf, is de definitieve verkiezingsuitslag nog altijd niet bekend. De meest geavanceerde technologische grootmacht en de rijkste economie ter wereld slaagt er niet in een stembusgang snel en feilloos te organiseren. De beelden van rijen Amerikaanse burgers die kiesformulieren openen en tellen, spreken boekdelen. Dit is een analoge verkiezing uit de twintigste eeuw, zelfs een verkiezing per post uit de negentiende eeuw, anno 2022.

Amerika is groot, soms dunbevolkt en heeft een serieuze diaspora. Maar daarvoor bestaan oplossingen. De krakkemikkige en aftandse Amerikaanse verkiezingsmethodes zijn symptomatisch voor het organisatorische verval van de Verenigde Staten. Ze zijn mee verantwoordelijk voor de verzuring van de Amerikaanse democratie. Sinds George W Bush in 2000 Al Gore versloeg omdat het Hooggerechtshof de hertelling van gemiste stemmen in Florida blokkeerde, staan verkiezingen in de Verenigde Staten niet meer gelijk met legitimiteit. Daarom kan Donald Trump wegkomen met leugens over vervalste presidentsverkiezingen. Er is geen complot of diefstal mogelijk als verkiezingen aantoonbaar foutloos verlopen.

En dan is er het resultaat. Door vriend en vijand gekwalificeerd als een overwinning voor Joe Biden en een nederlaag voor Donald Trump, die allebei overigens op geen enkele verkiezingslijst stonden. De historische trend dat de partij van de zittende president zware klappen krijgt tijdens de eerste tussentijdse verkiezing, komt minder uit de verf. In vergelijking met het rampscenario van een vloedgolf nieuwbakken Trump-adepten in het Capitool is de uitslag een opsteker. Vergeleken met een totaal fiasco is een nederlaag een overwinning.

Maar een nederlaag blijft het zeker, want het Huis van Afgevaardigden wordt Republikeins. Joe Biden kan dus een streep trekken door zowat zijn hele nationale beleidsagenda, al kan hij nog zijn toevlucht nemen tot regeren met tijdelijke presidentiële orders en het benoemen van federale rechters en leidende ambtenaren via zijn meerderheid in de Senaat. Hopelijk volgt er geen streep door zijn internationale agenda, maar meer debat over de steun die de Verenigde Staten geven aan Oekraïne en Europa in ons conflict met Rusland lijkt onvermijdelijk. Zonder de vele miljarden Amerikaanse dollars en het Amerikaanse materieel was het al lang game-over aan het Oekraïense front. Niet voor niets probeert de Amerikaanse diplomatie volop het pad richting een vredesoverleg te effenen.

En dan volgt een nieuwe presidentscampagne. Donald Trump is er niet in geslaagd de congresverkiezingen glansrijk te winnen met telegeleide kandidaten, maar hij is evenmin faliekant afgegaan. Zijn positie is verzwakt, maar blijft vooralsnog wel onaantastbaar. Zodra hij zijn kandidatuur voor het Witte Huis aankondigt, zal hij als een kwelduivel de nieuwscyclus bestoken en de Republikeinse partij in zijn zog meesleuren. Dat brengt ons terug bij Biden die dankzij de verrassende verkiezingsuitslag zowaar in polepositie staat voor een tweede ambtstermijn.

Zo dreigt 2024 een strijd te worden tussen een 79-jarige en een 81-jarige presidentskandidaat. Leeftijden die we associëren met enkele historische groten – Gladstone, Churchill, De Gaulle – maar vooral met dictators. De overwinningsnederlaag van 8 november verlengt de erosie en de decadentie van de belangrijkste democratie op aarde.