De balans: Belgisch werkloosheidsstelsel is internationale anomalie

Staatssecretaris Thomas Dermine (PS) (Brussel, 29 november 2022) © BELGA
Alain Mouton
Alain Mouton Redacteur bij Trends

De PS sabelde het voorstel van cd&v-voorzitter Sammy Mahdi om de werkloosheidsuitkeringen in de tijd de beperken zeer snel neer. Het zou tot massale armoede leiden bij langdurig werklozen. Arbeidsexperts hebben een andere mening. Dat België zowat het enige land is met een onbeperkte duurtijd, is niet houdbaar. Maar tegelijk moet het regionale activeringsbeleid een stuk beter.

Nul komma nul. Dat is de kans dat het pleidooi van cd&v-voorzitter Sammy Mahdi om in België de werkloosheidsuitkeringen in de tijd te beperken op de korte of de middellange termijn realiteit wordt.

In een nota voor een tweede arbeidsdeal plaatsen de christendemocraten die hervorming in een breder hervormingskader met onder andere lagere lasten op arbeid en het vergemakkelijken van de combinatie van een uitkering en een inkomen uit arbeid.

Interessant allemaal, maar cd&v is een roepende in de woestijn. Arbeidsmarkthervormingen zijn deze federale legislatuur niet meer aan de orde. Dat maakte PS-staatssecretaris Thomas Dermine begin deze week in Terzake duidelijk. Om zijn standpunt kracht bij te zetten deinst de nochtans verstandige econoom er niet voor terug een loopje met de waarheid te nemen.

Zo stelt de PS’er dat een beperking van de werkloosheidsuitkering in de tijd inefficiënt is volgens een internationale studie. Er is geen positieve impact op de arbeidsmarkt. Integendeel, want de armoede neemt toe. Het blijft onduidelijk over welke studie het gaat. Maar vooral: in andere landen van de Europese Unie, zoals Tsjechië, Finland en Denemarken, is het armoederisico zeer laag. “Alle drie kennen ze systeem met een beperking in de tijd”, tweette Jan Denys, arbeidsmarktspecialist bij Randstad.

Lees verder onder de tweet

Denys is een voorstander van een beperking van de uitkeringen in de tijd, omdat het in andere landen werklozen er inderdaad toe aanzet een baan te zoeken. Het is een duidelijk signaal dat men niet eeuwig kan teren op de uitkering en het heeft een psychologisch effect. Tegelijk waarschuwt Denys ervoor dat je de beperkte duur van de uitkering niet op zich mag zien. Hier en daar is te horen dat een goede activering een beperking in de tijd niet nodig maakt. Dat is onder andere de mening van politicoloog Dave Sinardet. Fout, aldus de arbeidsexpert van Randstad: “De internationale praktijk wijst uit dat het een combinatie van beiden is.”

Te veel langdurig werklozen

Ook arbeidseconoom Ive Marx (Universiteit Antwerpen) mengde zich op sociale media in de discussie. Hij stelt dat “ons stelsel van werkloosheid een internationale anomalie is. Een duurtijdbeperking is uiteindelijk onvermijdelijk, vooral om de legitimiteit en dus de financiering van de sociale zekerheid te vrijwaren. De onbeperkte duurtijd gecombineerd met een relatief zwak sanctieregime maakt ons stelsel nog meer een anomalie. Dat staat allicht een daadkrachtige activering van bepaalde werklozen in de weg. Het gaat hier om een numeriek beperkte maar politiek-symbolisch belangrijke groep.”

Lees verder onder de tweet

Het valt op dat er in België relatief veel langdurig werklozen zijn. Volgens de meest recente cijfers van de RVA is 32,2 procent van de werkzoekende, uitkeringsgerechtigde, volledig werklozen minder dan één jaar werkloos, 14,5 procent tussen één en minder dan twee jaar en 53,3 procent twee jaar of langer.

Ive Marx: “Dat we zoveel langdurig werklozen hebben, is niet in de eerste plaats omdat we een onbeperkte duurtijd hebben, wel omdat het regionaal activeringsbeleid nog tekortschiet. Dat verbeteren is de eerste prioriteit. Een duurtijdbeperking van de werkloosheidsuitkering is uiteindelijk een capitulatie aan het eigen falen.”

VDAB en co. kunnen beter

Dan wordt gekeken naar de arbeidsbemiddelingsdiensten als de VDAB in Vlaanderen, Forem in Wallonië en Actiris in Brussel. Al te vaak blijkt dat consulenten de voorkeur geven aan gemakkelijk toe te leiden werklozen (hoger geschoold, net een baan verloren, competenties voor een knelpuntberoep). Moeilijkere profielen komen op de tweede plaats en dreigen in de langdurige werkloosheid terecht te komen. De aard en de intensiteit van de begeleiding is niet altijd op maat van de werkzoekende.

Dat zegt ook Vlaams Parlementslid Axel Ronse (N-VA), die de werking van de VDAB van nabij volgt: “De VDAB moet de controle op de actieve beschikbaarheid of het actief zoeken naar werk opvoeren. Er kan meer aanklampend worden gewerkt door nieuwe werkzoekenden binnen de week na inschrijving te contacteren en binnen de veertien dagen een face-to-facegesprek in te plannen voor wie onvoldoende zelfredzaam is om zelfstandig een job te vinden.”

Maar dat is niet alles. Het kader waarin de VDAB moet werken voor de begeleiding en de sanctionering van werkzoekenden wordt nog altijd in belangrijke mate federaal bepaald. Zoals het onderscheid tussen actieve, passieve en aangepaste beschikbaarheid. Concreet: de VDAB mag niet bepalen wat een passende job is op basis van afstand, ervaring, diploma en leeftijd. Ronse: “Waarom kan de VDAB niet zelf bepalen wie een opleiding mag volgen of mag ze niet zelf beslissen of vrijwilligerswerk een zinvolle stap is in het traject naar werk? Dat beperkt de VDAB in haar daadkracht om mensen te begeleiden naar werk.”

“Ook de sanctiemaat moet beter worden afgestemd op de zwaarte van de inbreuk”, zegt Ronse. “De minimumstraffen moeten worden opgetrokken om het effect te vergroten. Het huidige cascadesysteem van sancties met verschillende waarschuwingen creëert eveneens de perceptie van een gebrek aan daadkracht en moet worden afgeschaft. Laat de VDAB een eigen systeem van sancties en strafmaat uitwerken.”

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content