Marc De Vos

‘Als Macron echt voor verdienste wil gaan, moet hij niet strijden tegen mensen die door hun inspanning excelleren’

Marc De Vos Columnist

‘Als de Franse president Emmanuel Macron de beroemde École Nationale d’Administration (ENA) afschaft, dan zal hij vooral minder elite door merite bereiken, en meer elite door privilege.’ Dat zegt Marc De Vos, decaan aan de Macquarie University in Sydney en visiting fellow bij de denktank Itinera.

De Franse president Emmanuel Macron heeft naar de gele hesjes geluisterd en leest in de kakofonie van hun protesten de revolte van het plebs tegen de elite. Daarom wil hij meer merite en minder elite, meer kansen en minder privilege. Maar als hij daarvoor de beroemde École Nationale d’Administration (ENA) afschaft, dan zal hij vooral minder elite door merite bereiken, en meer elite door privilege.

De ENA is het geesteskind van de communist Maurice Thorez, de vicepremier die haar in 1945 oprichtte om in Frankrijk, wel… meer kansen en minder privilege te bieden. Aan de ENA is het onderwijs gratis, de leerlingen ontvangen er een loon en hun selectie gebeurt uitsluitend op basis van een ingangsexamen. Vergelijk dat met de toegang tot Amerikaanse elite-universiteiten. Geen torenhoge inschrijvingsgelden, geen cv-industrie, geen dure coaching voor interviews, geen tijgerouders, geen familiebanden nodig. Een onderwijsinstelling die de democratische meritocratie meer belichaamt dan de ENA is moeilijk denkbaar.

Het probleem is niet de ENA. Het probleem is het Franse staatsmodel dat politiek en economie vermengt, en de eeuwenoude Franse traditie om beide vanuit Parijs te dirigeren. Dat creëert een biotoop die politici, bedrijfsleiders en topbureaucraten met elkaar verstrengelt. Als die allemaal in de Franse hoofdstad bivakkeren en langs de ENA passeren, krijg je institutionele incest.

Als Macron echt voor verdienste wil gaan, moet hij niet strijden tegen mensen die door hun inspanning excelleren.

Het probleem is niet de ENA, maar de vaststelling dat een diploma van een gewone Franse universiteit blijkbaar niet volstaat om een topfunctie te kunnen opnemen. De massificatie van het hoger onderwijs en de nivellering van de onderwijskwaliteit heeft het modale universitaire diploma overal aan waarde doen verliezen. Een enkel diploma en een diploma van een modale universiteit is dan onvoldoende voor de top.

Het probleem is niet de ENA, maar de diploma-inflatie die geleid heeft tot diplomafetisjisme. Zonder het vereiste diploma van de vereiste topschool geraak je moeilijk in de hoogste regionen. Dat zijn de perverse effecten van de democratisering van het hoger onderwijs. Het communistische ideaal dat de ENA ooit was, organiseert dan de nieuwe kapitalistische elite van de énarques.

Het probleem is niet de ENA, maar de erosie van het normale onderwijstraject dat leerlingen niet meer doet excelleren in haar ingangsexamen. Als het onderwijsniveau daalt, maken topscholen in het lager en het middelbaar onderwijs het verschil, maken ouders die stimuleren en investeren het verschil. Daarmee betekent selectie op merite uiteindelijk selectie op elite, precies de trend bij de ENA door de generaties heen. De democratisering verslindt dan zichzelf.

Als Macron echt voor kansen en verdienste wil gaan, moet hij niet strijden tegen de gezinnen en de kinderen die door hun inspanning succesvol excelleren. Hij moet ervoor zorgen dat ook anderen kunnen excelleren en dat leerlingen kunnen excelleren dankzij het onderwijs alleen, ongeacht hun sociale afkomst. Daarvoor moet hij de agenda van de democratische onderwijsnivellering terugdraaien en de filosofie van de ENA juist veralgemenen.

Als Macron echt voor sociale mobiliteit wil gaan, moet hij het Franse centralistische staatskapitalisme vrijmaken en de zware hand van de overheid op de economie lichten. Dan moet hij de Parijse navelstreng tussen politiek en economie doorknippen, zodat de economische macht in Frankrijk minder afhangt van politieke invloed en meer van op de markt verdiende meerwaarde.

Maar als Macron de markt predikt, wordt hij als de president van de rijken weggehoond. De Fransen hebben een aversie tegen rijkdom die ze – niet geheel ten onrechte in hun land – meer met privilege dan verdienste associëren. De ENA viseren, is de straat recupereren voor symbolische symptoompolitiek. Als Macron tegelijkertijd liberaliseert, kan hij misschien tactisch vrede afkopen voor strategische vernieuwing. Als het bij symboliek blijft, verergert hij de Franse ziekte. Een Frankrijk met minder énarques zal dan ook een Frankrijk met minder merite zijn.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content