Waarom westerse bedrijven op eieren lopen in Hongkong

Eerst de partij, dan de business: dat is het nieuwe normaal in Hongkong na de Chinese machtsgreep. Als loopbrug naar buitenlands kapitaal blijft Hongkong onmisbaar voor China, maar wellicht maakt Peking een einde aan de enorme ongelijkheid in de stadstaat. “Xi Jinping wordt nog de held van de modale Hongkonger.”

Als uw bedrijf een vestiging in Hongkong heeft, dan past u maar beter op met de sociale media. Als uw medewerkers – waar ook ter wereld – in een post kritiek uiten op Peking, lof zwaaien naar de onafhankelijkheidsbeweging in Hongkong of hun steun betuigen aan de Amerikaanse sancties tegen China, kan uw vestiging in de stadstaat het behoorlijk lastig krijgen: boetes, huiszoekingen, inbeslagnames, zelfs gevangenisstraffen. De nieuwe Chinese veiligheidswet, die van kracht is sinds begin deze maand, kan gelijk wie aansprakelijk stellen voor inbreuken, ook de buitenlandse CEO die toevallig op bezoek is in Hongkong. De veiligheidswet bestraft separatisme, terrorisme, subversie en samenzwering met buitenlandse machten, maar ze blijft bewust vaag, waarmee Peking zichzelf manoeuvreerruimte geeft.

“De grijze zone geeft veel macht aan de Chinese overheid, ” zegt de Belg Valentin de le Court, een advocaat gespecialiseerd in intellectuele eigendom met een focus op China. “Als je alleen zakendoet en niet aan politiek doet, zal die wet normaal geen impact hebben. Hongkong heeft sterk geleden onder de betogingen. Nog een jaar van protesten zou slecht zijn voor de economie. De overheid wil weer stabiliteit.”

De nieuwe veiligheidswet verplicht internetbedrijven om informatie over gebruikers aan de overheid te geven als die daarom vraagt. Google, Facebook en andere internetbedrijven hebben al aangekondigd dat ze niet langer gegevens van hun gebruikers delen met de Hongkongse overheid. De voormalige zakenadvocaat Joshua Zimmerman, die in Hongkong woont, noemt de nieuwe wet een sorteermechanisme voor bedrijven en organisaties die actief zijn in de stadstaat. Wie kritisch is voor China of wie de verdediging van privacy belangrijk vindt, zal overwegen om weg te trekken, schrijft hij in een opinie in de South China Morning Post. Google en Facebook zijn in dat geval. Zij willen in hun Amerikaanse thuisbasis niet doorgaan als medeplichtig aan privacyschendingen. Voor beide internetbedrijven – die niet in de rest van China aanwezig zijn – zijn de 7 miljoen Hongkongers bovendien maar een kleine markt. TikTok, dat opmerkelijk genoeg in Chinese handen is, voegt de daad bij het woord. De populaire app kondigde zijn terugtrekking uit Hongkong aan.

Maar er zijn ook bedrijven die Hongkong als toegangspoort tot de Chinese markt belangrijker vinden. Zij zullen zich neerleggen bij de veiligheidswet. In dat kamp zitten onder meer de Britse banken HSBC en Standard Chartered, die belangrijke vestigingen hebben in Hongkong. Zij hebben de nieuwe veiligheidswet al publiekelijk ondersteund. Hongkong verliest met andere woorden zijn rol als buffer voor westerse bedrijven die al eens tegen de kar van China rijden.

Voor veel Hongkongse ondernemers is verhuizen moeilijk. Zo ook voor de Belg Frédéric Gooris. De stichter van de industriële designstudio Studio Gooris en de medeoprichter van het babymerk Bombol woont en werkt in de stadstaat. Na zijn studie in Antwerpen verhuisde de Brusselaar eerst naar Milaan en reisde later zijn Hongkongse vrouw achterna naar haar thuisstad. Ook om professionele redenen is Hongkong voor hem de beste keuze. Binnen een paar uur reizen ligt de Greater Bay Area, waar 70 miljoen mensen wonen, met het financiële centrum Hongkong, de miljoenenstad Shenzhen als fabriek van de wereld, de gokstad Macau en nog een rist andere steden. Zeker Shenzhen is wereldtop in productinnovatie. “Je hebt er veel kleine bedrijven. Alles wat je nodig hebt om nieuwe producten te ontwikkelen – van de elektronica tot de productie – ligt bij elkaar”, zegt Gooris.

Niettemin maakt hij zich zorgen. “Google, Facebook en LinkedIn zijn dagelijkse werkinstrumenten voor onze marketing en onze contacten met klanten. Als we die verliezen, hebben we een groot probleem.”

Basic Law

Financieel kan Peking niet zonder Hongkong. Het is de belangrijkste verbindingssluis voor in- en uitgaand kapitaalverkeer tussen China en de buitenwereld. Sjanghai en Shenzhen mogen dan al belangrijke financiële hubs zijn, ze bedienen vooral de binnenlandse markt, aldus een rapport van Merics (Mercator Institute for China Studies) in Berlijn. Hongkong heeft wat de rest van China niet heeft: een converteerbare munt, afwezigheid van kapitaalcontroles, internationale financiële kennis en rechtszekerheid.

In 2018 passeerde meer dan 60 procent van het kapitaalverkeer tussen China en het buitenland via Hongkong. Chinese bedrijven halen maar al te graag geld op in de stadstaat. Het Chinese internetbedrijf Alibaba tankte 11,3 miljard dollar op de Hongkongse beurs, goed voor de grootste beursgang ter wereld in 2019. Tegen het eind van dat jaar waren Chinese bedrijven goed voor 73 procent van de marktkapitalisatie op de Hongkongse beurs, aldus de Hongkong Trade Development Council.

De Chinese machtsgreep tast wel het internationale vertrouwen in de stadstaat aan. Hongkong is zijn voorspelbaarheid kwijt. Als Peking vandaag een veiligheidswet doordrukt, waarmee komt het dan morgen af? “U hebt een punt”, zegt Alexander De Beir, de voorzitter van de Belgium-Hong Kong Society, een organisatie die de commerciële en culturele uitwisseling tussen ons land en de stadstaat promoot. “De komende maanden worden cruciaal. Als Peking de veiligheidswet arbitrair toepast, zal Hongkong onrustig blijven. Als Peking het respect voor de mensenrechten weet te bewaren, zullen de protesten uitdoven.”

De Chinezen hebben veel geduld getoond, volgens De Beir. “De protesten zijn al zes jaar aan de gang. Na de brandbommen, de vernielingen en de bestorming van overheidsgebouwen was voor China de maat vol. In hun hoofd doen de Chinezen niets verkeerds. De nieuwe veiligheidswet is niets anders dan de invulling van artikel 23 van de Basic Law, de feitelijke grondwet van Hongkong, die gebaseerd is op de afspraken tussen Londen en Peking bij de overdracht van Hongkong. Artikel 23 zegt dat Hongkong wetten zal uitvaardigen ter voorkoming van separatisme, terrorisme, subversie en samenzwering met buitenlandse machten. Hongkong heeft die nooit willen schrijven, uit angst voor de reactie van de bevolking. Zes jaar geleden hadden de politici van Hongkong op de reactie van Peking moeten anticiperen door de wetten te schrijven. Nu heeft Peking het in hun plaats gedaan. De veiligheidswet beschermt uitdrukkelijk de persvrijheid, de vrije meningsuiting en de vrijheid van vereniging. Maar Hongkong blijft een deel van China. Dat is de afspraak. Peking wil dat die afspraak nageleefd wordt.”

Grote overwinnaar

Als de ingreep van Peking het internationale investeerdersvertrouwen in Hongkong danig schokt, kan de koppeling van de Hongkongse dollar aan de Amerikaanse dollar het uiteindelijk begeven. Dat zou een enorme klap zijn voor de stadstaat als internationaal financieel centrum. “Daar ligt Hongkong wakker van”, zegt De Beir. “Stel dat Donald Trump via sancties de toevoer van Amerikaanse dollars naar Hongkong drooglegt, dan kan een speculatiegolf tegen de Hongkongse dollar ontstaan. Gelukkig heeft Hongkong 442 miljard dollar aan reserves om zijn munt te verdedigen. En Peking kan bijspringen met 3100 miljard dollar aan reserves.”

Een speculatiegolf kan Hongkong dus wel even uitzitten. Voor de economie ziet het er slechter uit. Hongkong zit sinds vorig jaar in een recessie – een gevolg van de straatprotesten, de Amerikaans-Chinese handelsoorlog en de coronapandemie. Vooral de horeca en het toerisme zijn zwaar getroffen – belangrijke inkomstenbronnen voor de gewone inwoners van Hongkong. In een poging de lokale consumptie op te krikken deelt de overheid 10.000 Hongkongse dollar (1290 Amerikaanse dollar) uit aan iedere inwoner ouder dan 18 jaar. “De Hongkongse economie? Dat zijn banken, vastgoed en een beetje logistiek. Veel meer is het niet”, zegt een Belg die jarenlang in de financiële sector van Hongkong heeft gewerkt en anoniem wil blijven. “Hongkong is op zijn retour. De stad was te kortzichtig om haar geld te investeren in een innovatieve industrie. Intussen is het vlakbij gelegen Shenzhen uitgegroeid tot een technologisch zwaargewicht, met Huawei, ZTE en nog een dertigtal andere innovatieve bedrijven.”

Over enkele maanden is het weer business as usual in Hongkong, met de Chinese president Xi Jinping als grote overwinnaar, voorspelt de Belg. Voor de multinationals in Hongkong is dat misschien slecht nieuws, maar niet voor de onderkant van de samenleving. “In Hongkong is 40 procent van de bevolking is echt arm. Families moeten met drie generaties samenhokken in onooglijk kleine appartementen tegen astronomische huurprijzen. Hongkong is onleefbaar voor wie geen geld heeft. Peking zal een sociaal beleid invoeren en het oligopolie van de machtige vastgoedtycoons breken. Xi Jinping wordt nog de held van de modale Hongkonger.”