Visa en Mastercard moeten hun Kodakmoment nog beleven: zelfs de slimste fintechs ontwrichten de markt niet fundamenteel

Er wordt almaar minder met cash betaald en almaar vaker digitaal. Zowel kleine als grote techbedrijven proberen de sector te ontwrichten. Maar gevestigde waarden als Visa en Mastercard blijven voorlopig stevig in het zadel zitten. Wie brengt daar verandering in?

Er zijn 332 unicorns in de fintechsector in de wereld – bedrijven in de financiële technologie die meer dan 1 miljard dollar waard zijn -, volgens een nieuwe ranglijst van het portaal voor kleine bedrijven Fintech Labs. Even opvallend is de dominantie in de financiële technologie van miljardenbedrijven die zich op de een of andere manier met betalingen bezighouden. Zij staan met acht in de top tien van Fintech Labs: PayPal, Ant, Stripe, Shopify, Adyen, Block (voorheen Square), Checkout.com en Afterpay.

De grote motor achter die boom is de gestage afname van cash in alle grote economieën van de wereld en de gelijktijdige versnelling van digitale betalingen. Volgens de dataleverancier Merchant Machine wordt in de meest gedigitaliseerde economieën, zoals Zweden, Singapore, het Verenigd Koninkrijk en Denemarken, nog maar 1 procent van de betalingen contant verricht.

Zowel grote techbedrijven als gevestigde banken hebben zich op nieuwe diensten voor betalingen gestort. Maar er is een opvallende eigenaardigheid in dat verhaal van marktverstoring: de gevestigde betalingsbedrijven floreren nog altijd, in tegenstelling tot wat er met Kodak door de opmars van fabrikanten van digitale camera’s, of de ondergang van Blockbuster toen filmstreaming de plaats innam van videoverhuur.

Visa meldde vorige maand een jaarlijks netto-inkomen van 15 miljard dollar, een stijging van 21 procent op jaarbasis. Zowel het Visa- als het Mastercard-aandeel staat op recordhoogte. Hun gezamenlijke marktkapitalisatie is het afgelopen jaar onveranderd gebleven op 765 miljard dollar, ook al is de markt als geheel sterk gedaald. Ironisch genoeg hebben de uitdagers, groot en klein, meer te lijden.

Vijf redenen voor verandering

De belangrijkste verklaring is eenvoudig: zelfs de slimste fintechs ontwrichten de markt niet fundamenteel, ze voegen zich slechts in de bestaande betalingsarchitectuur in. Ja, ze kunnen het leven van de consument of de handelaar gemakkelijker maken met een snellere verwerking of vlottere interfaces. Maar dat gaat niet ten koste van Visa en Mastercard, op wier elektronische oplossingen ze bijna allemaal vertrouwen.

De grote, oude kaartmaatschappijen lijken misschien rijp voor ontwrichting, omdat ze hoge interbancaire vergoedingen vragen van de handelaren. Die bedragen gemiddeld 2 procent in de Verenigde Staten. Maar omdat ze in alle hoeken van de wereld aanwezig zijn, is het voor potentiële concurrenten onmogelijk of economisch onaantrekkelijk om nieuwe netwerken op te zetten. De grote vraag is of daar, midden in een vlaag van fintechinnovatie, verandering in komt. Er zijn vijf redenen om dat te denken.

Ten eerste: Twitter. Op dit moment lijkt het misschien alsof Elon Musk het bedrijf dat hij net voor 44 miljard dollar heeft gekocht, opblaast. Maar van elektrische auto’s tot raketten: Musk is de disrupter-in-chief. Als een van de oprichters van PayPal probeert hij al lang de wereld van de betalingen op te schudden, en onlangs heeft hij plannen geschetst om van Twitter een betaalmachine te maken.

Ten tweede: crypto. Het idee om cryptomunten te gebruiken voor reguliere betalingen klinkt misschien gek, gezien het tumult in de sector na het faillissement van de cryptobeurs FTX. Maar sommige kerndiensten vertrouwen al op crypto. Ripple, dat een munt- en blockchainstructuur gebruikt om snelle, goedkope, grensoverschrijdende betalingen voor bankklanten te verwerken, is ervan overtuigd dat die technologie de sleutel is om dure gevestigde mechanismen te verstoren.

Ten derde: Alipay. China is een van de weinige plaatsen die niet door Visa en Mastercard zijn veroverd, en het eigen staatsnetwerk voor kredietkaarten, UnionPay, is veel minder ontwikkeld. Dat gaf de particuliere fintech Alipay, evenals zijn rivaal WeChat, de kans om zijn eigen digitale betalingsoplossingen te ontwikkelen. Maar de internationale spanningen over China zullen de ambities van Alipay om naar het buitenland uit te breiden waarschijnlijk dwarsbomen.

Ten vierde: Apple. Van alle grote techbedrijven lijkt Apple het meest ambitieus te hebben geflirt met betalingen en financiën. Naast zijn Apple Pay-portemonnee biedt het een kredietkaart aan in samenwerking met Goldman Sachs en heeft het zich onlangs gewaagd aan buy now, pay later, met behulp van zijn eigen balans. Apple geeft geen commentaar op toekomstige plannen, maar sommigen denken dat het zou kunnen streven naar een dienst die Alipay nabootst.

Tot slot: JP Morgan. Grote banken zijn nooit degenen geweest die de grote kaartbedrijven zouden kunnen ontwrichten. Zij verdienen miljarden dollars per jaar aan interbancaire vergoedingen. Maar JP Morgan heeft een ruzie in de sector veroorzaakt door een plan uit te voeren om een rivaliserende pay-by-bank-faciliteit te ontwikkelen die eenvoudige bankoverschrijvingen mogelijk maakt. Een tweede fase zou microbetalingen in het metaverse vergemakkelijken.

Sommige van de bovenstaande zaken kunnen werkelijkheid worden, of geen enkele. Maar nu digitale betalingen de jongste jaren zo’n hoge vlucht hebben genomen, wordt de kans op een Kodak-moment alleen maar groter.