Loonindexering ingeperkt: ‘Vaak weet men niet meer waar en hoe iets ooit is afgesproken’

Volgens berichten overwegen bepaalde bedrijven om de indexering van de lonen voortaan te beperken tot een bepaald plafond. Eén en ander zou al éénzijdig zijn doorgeduwd. Kan dat? Opinie door Jan Vanthournout, loon- en HR-specialist bij SD Worx, die pleit voor sociaal overleg.

In de eerste plaats moet je kijken wat de sectorale cao (collectieve arbeidsovereenkomst) bepaalt. Die cao’s regelen welke lonen al dan niet geïndexeerd moeten. Sommige sectoren voorzien inderdaad dat alléén maar de minimumlonen geïndexeerd moeten worden, tot een bepaald niveau, enzovoort. Het zou dus kunnen dat men niet alle lonen moet indexeren. Men is dus helemaal in regel met die sectorale cao wanneer men de indexering niet toepast op alle lonen.

In veel gevallen heeft men de gewoonte of een vaste praktijk om toch op bedrijfsvlak àlle lonen te indexeren. Men gaat dus verder dan de sector oplegt. Of je dan die vaste gewoonte om toch alle lonen te indexeren, eenzijdig kan afschaffen, is een andere vraag.

Ook dan moeten we kijken: waar en hoe is dat ooit afgesproken? Heb je bijvoorbeeld ooit iets in een cao afgesproken, dan heb je opnieuw een cao nodig om dat terug te schroeven.

Nu komt het, vaak weet men dat niet meer. Het is wat juristen een ‘gebruik’ noemen. Men heeft het altijd zo gedaan. Misschien staat het ergens in het verslag van de ondernemingsraad van 13 december 1987. Of in een dienstnota, policy, … Hoe dan ook, werknemers beleven het als een verworvenheid. Iets wat zo hoort.

Misschien kan het sociaal overleg oplossingen bieden. Ik ken situaties waarin zelfs over deze moeilijke thema’s sluitende akkoorden mogelijk bleken. De tijdsgeest zit niet mee, veel zal afhangen van het gezamenlijk inzicht van de onderhandelaars over welke kwalen welke remedies noodzaken.

Als dat niet lukt, zitten we in een patstelling. Mogelijk escaleert dit in een sociaal en/of juridisch conflict, en is het aan de rechtbank om een knoop door te hakken. Evengoed leggen werknemers zich morrend en knarsetandend neer bij de wijziging van hun loonvoorwaarden. Of iets tussenin, het kan alle kanten op.

Ondernemingen oogsten in deze situaties vaak de vruchten van hun investeringen in sociaal klimaat. Het blijft nog moeilijk genoeg, maar geloof mij: het scheelt een stuk als iedereen rond de tafel al dezelfde informatie en inzichten deelt. Na een jarenlange informatiestop of vervreemdende goed-nieuws-show start men al met een flinke achterstand om nu de juiste context te creëren voor een overleg met slaagkansen.

Want, inspraak zonder inzicht, leidt tot uitspraak zonder uitzicht.