‘Facebook is geen rechtbank’

‘Facebook riskeert gekaapt te worden door de censuuragenda van surfende en tweetende activisten.’ Dat zegt professor Marc De Vos.

Hoe zou het nog met Donald Trump zijn? Wie de internationale media volgt, leest en hoort wat over geheime plannen en de interne strijd om de ziel van de Republikeinse Partij. We hebben er het raden naar. Sinds de onstuimige Trump geen tirades meer kan spuien op de sociale media is hij feitelijk monddood. Dat brengt mij tot de raad van toezicht die binnenkort moet oordelen of Trump definitief verbannen blijft van Facebook en Instagram.

Facebook heeft die raad opgericht en gefinancierd om selectief bedrijfsbeslissingen over gewraakte inhoud te bevestigen of te wijzigen. De raad zit propvol internationale experts van diverse pluimage die geacht worden onafhankelijk de vrije meningsuiting te promoten, aldus de officiële website. Facebook is een mondiaal netwerk van bijna 3 miljard gebruikers over tientallen landen met allemaal verschillende culturele en juridische tradities over fundamentele rechten en vrijheden. De installatie van een mondiale raad van toezicht schept een feitelijk wereldforum om opinievorming uniform te begrenzen. Dat is diep problematisch.

De autoriteit van de raad van toezicht is nul komma nul. We leven in een rechtsstaat. Alleen rechtbanken kunnen de grenzen van de meningsuiting trekken. Die werken volgens processen en regels die gerechtelijke beslissingen tot de juridische waarheid maken, inclusief beroepsprocedures. Dat alles wordt overgelaten aan een privaat bedrijf en een raad van personaliteiten zonder legitimiteit, zonder noemenswaardige proceduregaranties en zonder beroepsmogelijkheid.

Nog volgens zijn officiële website moet de raad van toezicht ‘de waarden en het beleid van Facebook respecteren’. Dat is niet meteen een vrijgeleide voor zuivere meningsuiting. Facebook loopt overal het risico van publiek of politiek protest tegen controversiële inhoud. Een onafhankelijk orgaan met ronkende namen is een elegante manier om het merk Facebook daartegen te beschermen.

In autoritaire regimes wordt Facebook verbannen of moet het de spitsroeden van overheidscensuur lopen. De raad van toezicht is een instrument voor commerciële zelfcensuur, overgoten met een sausje van technocratische en politieke correctheid. Tegen de achtergrond van identiteitspolitiek, woke-inflatie en cancelcultuur riskeert Facebook gekaapt te worden door de censuuragenda van surfende en tweetende activisten.

De casus van Sinterklaas en Zwarte Piet is een veeg teken. Voor hele generaties in de Lage Landen is dat een onschuldige kindertraditie zonder dubbele bodem. Maar projecteer daarop racisme en kolonialisme en je krijgt ondraaglijke haatspeech. Dat vindt intussen ook de fameuze raad van toezicht die daarmee Zwarte Piet niet alleen van Facebook verbant maar officieel als ‘discriminatie, vernedering en belaging’ wegzet, aldus het oordeel. Nu nog Sinterklaas aanvallen als een oefening in seksisme en leeftijdsdiscriminatie en wit privilege.

Natuurlijk is Facebook een privaat bedrijf en kan Facebook beslissen wat het wel of niet doet. Natuurlijk is het goed dat Facebook investeert in een expertencollege dat bedrijfsbeslissingen kan overwegen en uitleggen. De situatie is problematisch wegens het disproportionele belang van de internetplatformen in de moderne democratie.

Boeken, kranten en televisie waren ooit ook technologische innovatie. Ze zijn ondertussen ingekapseld in een combinatie van wettelijke standaarden en zelfregulering. Het is hoog tijd dat we de innovatie van sociale media democratisch reguleren. De Europese Unie die zo schietgraag is in de economische controle van de internetbedrijven, blijft veel te stil over een moreel en constitutioneel fundament van ons maatschappijmodel. Mark Zuckerberg en co. vragen publiekelijk om regulering. Het alternatief maakt van Facebook een illegale mondiale rechtbank.