Een maand na de aanslagen: hoe België economisch probeert overeind te krabbelen

Vrijdag is het exact een maand na de vreselijke aanslagen in Brussel. Een stand van zaken.

De nationale luchthaven heeft de rug gedeeltelijk kunnen rechten. Dankzij een tijdelijke check-in infrastructuur draait de luchthaven nu op ongeveer twee derde van zijn capaciteit. De volgende stap wordt in mei verwacht, wanneer een deel van de vertrekhal opnieuw gebruiksklaar zou moeten zijn.

In de dagen na de heropstart van de luchthaven werd de capaciteit geleidelijk opgedreven. De tijdelijke check-in laat Brussels Airport toe om ongeveer 800 vertrekkende passagiers per uur te verwerken (aankomende passagiers kunnen de normale weg door de aankomsthal volgen). Momenteel behandelt Brussels Airport zo ongeveer 430 vluchten per dag, bijna twee derde van de normale capaciteit van 700 vluchten, zegt Nathalie Van Impe, woordvoerster van Brussels Airport.

De toestand is echter bijlange niet ideaal. Niet voor passagiers, die hun handbagage door de tijdelijke tenten en via een reeks trappen naar het Connector-gebouw moeten dragen. Niet voor het personeel, dat bijvoorbeeld de reiskoffers met de hand moet verwerken (in plaats van via bagagebanden). En niet voor de luchtvaartmaatschappijen, die door de gelijkmatige spreiding van de vluchten doorheen de dag vaak vluchten hebben op voor hen niet ideale momenten.

De maatschappijen tonen veel begrip voor de situatie, benadrukt Van Impe, en behouden het vertrouwen in de luchthaven van Zaventem. De meeste buitenlandse maatschappijen keerden ook terug. Alleen Delta Airlines schrapte tijdelijk de verbinding met Atlanta, terwijl American Airlines de route naar Philadelphia beperkt tot de zomer.

De volgende stap om de operaties te verbeteren, is de vertrekhal opnieuw in gebruik nemen. Alles wordt momenteel in gereedheid gebracht om in de loop van de maand mei een deel ervan functioneel te hebben. Concreet zouden er honderd (van de 180) check-inbalies operationeel moeten zijn, bovenop de 36 in de tijdelijke structuur. ‘Op die manier zou de luchthaven piekcapaciteit creëren’, legt Van Impe uit, zodat luchtvaartmaatschappijen opnieuw meer op hun voorkeurmoment zouden kunnen gaan vliegen.

Niet alleen moet de vertrekhal opnieuw ingericht worden, ook moeten de nodige veiligheidsmaatregelen worden geïmplementeerd. Er zal immers een veiligheidsscreening moeten worden georganiseerd bij aankomst van de reizigers aan of in de vertrekhal.

Tegen eind juni hoopt Brussels Airport de vertrekhal opnieuw volledig te kunnen gebruiken en op volledige capaciteit te draaien. Daarmee zit de luchthaven op het schema dat topman Arnaud Feist bij de aankondiging van de heropstart voor ogen had. ‘Tegen de zomervakantie hopen we weer onze miljoenen passagiers in de beste omstandigheden te kunnen opvangen’, klonk het toen.

Luchtvaartmaatschappij Brussels Airlines vliegt op meer dan 80 procent van haar capaciteit. Er wordt ook opnieuw gevlogen naar alle bestemmingen uit het netwerk van de maatschappij, zegt woordvoerder Geert Sciot. De maatschappij heeft nog geen zicht op de financiële gevolgen van de gebeurtenissen, maar blijft mikken op passagiersgroei dit jaar.

Brussels Airlines, dat de luchthaven van Zaventem als thuisbasis heeft, was na de aanslagen de eerste speler die kon terugkeren naar de luchthaven. Op zondag 3 april konden de eerste passagiersvluchten er opnieuw opstijgen en landen. ‘We hebben sinds die eerste dag gradueel vluchten toegevoegd naarmate er slots beschikbaar waren’, zegt Sciot. ‘Momenteel voeren we meer dan 80 procent uit van de vluchten die we in normale omstandigheden hebben.’

Belangrijk is ook dat de maatschappij sinds een paar dagen opnieuw alle bestemmingen in haar netwerk aandoet, zegt de woordvoerder nog. Op een aantal bestemmingen ligt de frequentie nog lager dan voor de aanslagen. ‘We hopen de komende dagen richting 90 procent van de capaciteit te gaan’, voegt Sciot nog toe, om daarna zo snel mogelijk ook de 100 procent te bereiken.

Na de aanslagen was Brussels Airport dagenlang gesloten. De luchtvaartmaatschappijen moesten uitwijken naar andere luchthavens; in het geval van Brussels Airlines waren dat Antwerpen en Luik voor de Europese vluchten, en Frankfurt en Zürich voor de intercontinentale. Ze moesten passagiers omboeken, transfers regelen, bemanningen ter plaatse krijgen, … Wat de financiële impact is van al die gebeurtenissen, kan Brussels Airlines nog niet zeggen. ‘Daarvoor is het nog veel te vroeg’, zegt Sciot.

Bernard Gustin, de topman van de luchtvaartmaatschappij, sprak eerder van een verlies van 5 miljoen euro per dag, maar dat was op het moment dat er nog geen enkele vlucht kon plaatsvinden vanop Brussels Airport. Brussels Airlines blijft wel ambitieus. Enkele dagen voor de aanslagen had de maatschappij nog de eerste nettowinst aangekondigd sinds 2010. ‘We behouden de geplande investeringen (die ook 240 nieuwe banen zouden opleveren, red.) en de doelstelling om dit jaar passagiersgroei te realiseren’, benadrukt Sciot. De woordvoerder geeft toe dat de passagiersaantallen nog niet op het niveau van voor de aanslagen zitten en dat dat nog een tijdje zal duren, maar hij ziet ook positieve signalen. ‘We zien de boekingen weer stijgen, en we zien heel wat reservaties van vakantiegangers’, zegt hij. ‘Het is niet zo dat de Belgen de luchthaven mijden.’

De maatschappij werkt ten slotte aan een campagne om het imago van Brussel op te poetsen bij buitenlandse reizigers. Met de woordspeling “Br ssels misses u” (“Br ssel mist u”) werd de campagne opgestart op de Facebook- en de Twitter-pagina van Brussels Airlines.

De gesloten luchthaven van Zaventem heeft voor zo’n 450 extra vluchten in Antwerpen en voorlopig zo’n 500 extra vluchten in Oostende gezorgd, volgens Marcel Buelens, ceo van de firma’s die de luchthavens uitbaten. In de hectische maand na de aanslagen werd zelfs beveiligingspersoneel in het buitenland gezocht om het tekort in eigen land op te vangen.

Brussels Airlines week na de aanslagen in Brussel met haar AVRO-toestellen uit naar Antwerpen. Jetairfly trok met haar grotere toestellen naar Oostende, waar de startbaan langer is. In Antwerpen is alles weer bij het oude, maar in Oostende worden nog extra vluchten uitgevoerd. ‘De eerste dagen waren hectisch, maar na vier dagen kwam iedereen in een routine en is alles vlot verlopen’, zegt ceo Marcel Buelens. ‘We hebben ook maar aanvaard wat we konden aanvaarden.’

Technici installeerden in Antwerpen op één nacht nog een extra veiligheidsstraat omdat daar aanvankelijk nog een flessenhals was. ‘Maar het aantal vertragingen is zeer beperkt gebleven’, aldus Buelens. Door de extra drukte werd ook extra veiligheidspersoneel ingezet. Opvallend is dat één firma personeel uit Frankrijk en Duitsland liet overkomen omdat er een grote krapte was in eigen land.

Volgens Buelens, die intussen ook al opnieuw via Zaventem heeft gevlogen, waren het indrukwekkende weken, ook voor het personeel. ‘Vooral Aviapartner heeft mensen vanuit Zaventem in Antwerpen ingezet. De mensen waren aangeslagen, maar hoe meer er werd gepraat, des te beter beter alles ging.’ Buelens is blij dat de luchthavens hebben kunnen laten zien welke rol zij kunnen spelen in noodsituaties. Hij spreekt ook van een toenadering met verschillende luchtvaartmaatschappijen.

‘Om een balans op te maken over de gevolgen van de aanslagen op 22 maart is het nog te vroeg’, zegt Stef Gits, woordvoerder van Toerisme Vlaanderen. Belangrijker voor Toerisme Vlaanderen is hun ‘herstelstrategie’ die ze samen met alle toeristische partners volop aan het opzetten zijn.

‘Wij verwachten rond de zomer een eerste uitspraak voor heel Vlaanderen, inclusief Brussel, te kunnen doen over de impact van de aanslagen op de overnachtingscijfers, want die cijfers lopen altijd drie tot vier maanden achter. We wachten intussen ook op de globale impactmeting van de aanslagen op onze economie die de Nationale Bank gaat uitvoeren.’

Wat de herstelstrategie betreft, staken een dertigtal vertegenwoordigers van de brede toeristische sector al op 7 april de koppen bijeen over hoe ze de negatieve gevolgen van de aanslagen het hoofd moeten bieden. Ook visit.brussels en Wallonie-Bruxelles Tourisme waren daarbij aanwezig. Ze vonden het niet opportuun om meteen via ‘call-to-action’-campagnes het aantal boekingen uit buitenlandse markten proberen op te krikken, want elke markt vereist een andere aanpak.

Met de huidige herstelstrategie wordt in een eerste fase geprobeerd om proactief contacten met reissector en pers te onderhouden en objectieve, feitelijke informatie over de bestemming verstrekken. Vervolgens moeten potentiële bezoekers en buitenlandse toeristische agentschappen opnieuw worden gevoed met positieve verhalen over onze toeristische bestemming. En pas in een derde fase komen er opnieuw salesgerichte promoties en ‘call-to-action’-acties. ‘In heel dit traject is de ‘business intelligence’ (de kennis over de toeristische markt, nvdr) die we verzamelen en delen met de toeristische sector van zeer groot belang”, zegt Gits.

Intussen wordt voluit ingezet op een gastvrij onthaal van de bezoekers die de komende periode in ons land verblijven. Er wordt ook een ‘ambassadeursprogramma’ opgezet om op een gecoördineerde manier sterke merken en mensen via hun kanalen en via internationale pers- en pr-werking positieve verhalen te laten uitdragen over onze bestemming. Voor elk topic uit het programma is er een task force met leden uit de hele sector.

Winkels in het Brusselse stadscentrum verkopen gevoelig minder dan in dezelfde periode vorig jaar. Ze vragen aan de Brusselse overheden om samen een plan uit te werken, meldt Comeos, de federatie voor handel en diensten.

‘De verkoop in het Brussels Gewest daalde sterk na de aanslagen in Brussel. Zo noteerden de kledingwinkels in maart een omzetdaling van 12,8 procent ten opzichte van vorig jaar’, zegt Dominique Michel, ceo van Comeos. ‘Dit zijn de algemene cijfers voor het Brussels Gewest: binnen de Brusselse Vijfhoek is de situatie nog dramatischer. We schatten dat handelaars daar nu een vijfde minder verkopen dan een jaar geleden.’

‘Andere steden zijn erin geslaagd om na terroristische aanslagen hun economie te herstellen. In Brussel gaat het probleem echter verder dan de aanslagen: de zone binnen de Vijfhoek kampt met structurele problemen. Na de invoering van de voetgangerszone in juli daalde de omzet in en rond dit gebied al met 15 tot 20 procent. Ook mobiliteitsproblemen, door de slechte staat van de tunnels, houden klanten weg’, stelt Michel. ‘Handel, maar ook toerisme, cultuur en mobiliteit brengen leven in de stad.’

‘Wij stellen de Brusselse overheden voor om met deze sleutelactoren samen te zitten om een plan uit te werken om de hoofdstad weer aantrekkelijk te maken. Daarnaast vragen wij aan het Brussels Gewest als steunmaatregel een afschaffing van de belasting op lichtreclame en een tijdelijke opschorting van de foldertaks voor één jaar’.

‘De impact van de aanslagen is op geen enkele sector zo zwaar als op de horeca’, zegt Danny Van Assche van Horeca Vlaanderen. ‘Uit een peiling kort na de aanslagen in Brussel en Zaventem spraken 80 procent van de hotels en 60 procent van de restaurants van een negatieve impact. En we hebben redenen om te vrezen dat de impact nog lang zal aanslepen, want naast de annuleringen van geplande verblijven en evenementen, is er ook het uitblijven van nieuwe boekingen voor de toekomst.’

‘Horecazaken hebben een eerste keer geboet op de dag van de aanslagen zelf, vervolgens door het annuleren van reservaties voor de toekomst en ten slotte ook door het uitblijven van nieuwe boekingen. Bovendien kun je verloren inkomsten in de horeca niet compenseren, zoals in andere handelssectoren. Wat weg is, is weg. Van een broek of een paar schoenen kun je nog hopen dat je ze morgen verkocht krijgt’, aldus Van Assche.

Volgens de gedelegeerd bestuurder van Horeca Vlaanderen is de situatie in Brussel ‘ronduit dramatisch’. ‘Maar ook in Vlaanderen zijn er gevolgen, zoals in Brugge wat in de ogen van Japanners en Amerikanen vlak naast Brussel ligt en dus ook te mijden blijft. In Antwerpen voelen ze dan weer de terugloop van het zakentoerisme. Hoofdkantoren in New York of in Tokio vragen hun personeel om hoe dan ook binnen te blijven en annuleren alle mogelijke evenementen in ons land.’

Van Assche hoopt dat de toeristische agentschappen, Toerisme Vlaanderen en die van de andere gewesten, maar ook het ministerie van Buitenlandse Zaken en Flanders Investment and Trade alle hens aan dek roepen om imagocampagnes op te starten die het vertrouwen van de buitenlanders in ons land weer herstellen. Daarnaast wil Horeca Vlaanderen dat de overheid soepel is in het toekennen van tijdelijke werkloosheid door overmacht en het verlenen van uitstel van betaling van bepaalde bijdragen en taksen, opdat de sector kan overleven. (Belga/KVDA)