‘Doet Zoom-kleding wat ze moet doen?’

Terwijl men in gewone omstandigheden vindt dat mensen in hogestatuskleding zich effectief machtiger voelen, bleek dat bij digitale vergaderingen niet het geval te zijn, zegt Marc Buelens, professor-emeritus aan de Vlerick Business School.

De kleren maken de man en de vrouw. Wie gecoacht wordt over het houden van een voordracht, zal al gauw leren dat je het best oplet met kleding. Populaire boeken over niet-verbale taal hebben er vaak op gewezen dat je vooral naar de schoenen moet kijken. Daar wordt de machtsstrijd geleverd. Amerikanen laten hun schoenen poetsen op weg naar het werk, niet op weg naar huis. Je merkt in New York bijvoorbeeld snel op dat vrouwen op weg naar het werk gemakkelijke sneakers dragen, en hun beroepsschoenen mee hebben in een zakje.

Met corona kregen we een vreemde situatie. In digitale meetings toonden we onze bovenkant. Daar kleedden we ons statusbewust, terwijl onze onderkant ontzettend informeel kon zijn. ‘Maar dat is toch allemaal niet authentiek’, is een van de leukste kreten van de jongste jaren. Wees vooral jezelf, speel geen rol. Speel niet de coach, speel niet vadertje of moedertje, wees er een. Maar dat is misleidend. Leerkracht zijn is een rol, een baan, geen persoonlijkheidskenmerk. Daar hoorde vroeger een krijtje bij, nu een powerpoint. Bedrijfsleider zijn is een rol, daar hoort een bepaalde manier van praten bij, van beslissen en van kleding. Je kunt natuurlijk heel bewust uit die rol stappen, in badpak naar een trouwreceptie gaan of in maatpak naar het strand. Maar dat wringt. Het is geen toeval dat politieagenten en rechters bij ons geen bermudashorts mogen dragen tijdens hittegolven.

Corona heeft die afspraken extra moeilijk gemaakt. Mag ik in pyjama deelnemen aan een directievergadering? Nee. Mag ik een rolkraag dragen? Blijkbaar wel. Mag ik een T-shirt met een leuke slogan dragen? Met het bedrijfslogo? Gelukkig hebben onderzoekers uitgeplozen hoe dat eigenlijk zit. In de Verenigde Staten weliswaar, altijd wat voorzichtig zijn om de resultaten naar onze contreien over te plaatsen. Vrijwilligers werden verzocht mee te werken aan een kledingexperiment in Zoom-tijden. De ene dag droegen ze bovenaan én onderaan formele kleding, de andere dag informele kleding en weer een andere dag de typische mengvorm: hoger formeel, lager informeel. Voor dat laatste is de uitdrukking zoom mullet populair geworden. Oorspronkelijk in de betekenis van het haar netjes en kort aan de voorkant, en langer aan de achterkant. Bij uitbreiding spreekt men nu over zoom mullet als iemand kiest voor een jogging of pyjamabroek buiten camerabereik en een strak kledingstuk in beeld. Altijd opletten voor spiegels natuurlijk.

Theoretische beschouwingen zeggen dat formele kleding meer macht uitstraalt, en dat informele kleding leuker en authentieker is. Omdat de gemengde kleding wel erg nieuw is, kan men geen betrouwbare uitspraken doen, maar het lijkt alleszins nogal toneelachtig. De resultaten van de studie waren gedeeltelijk voorspeld, maar gedeeltelijk toch ook verrassend. De informele kleding werd omwille van de sfeer best geapprecieerd. Men voelde zich authentieker en meer betrokken. Zo graag kleden we ons blijkbaar toch niet formeel en het motto dress for success lijkt op een soort dwang te wijzen, die we waarschijnlijk graag afleggen als we dat kunnen. De verrassing lag bij de formele kleding. Terwijl men in gewone omstandigheden vindt dat mensen in hogestatuskleding zich effectief machtiger voelen, bleek dat nu niet het geval te zijn. Het deed me denken aan een effect dat ik hier al gerapporteerd heb. Bij onlinetrainingen verzwakt het effect van de persoon van de trainer. De revolutie van boven netjes en onderaan gewoontjes gaf niet veel effect. Het zal zoeken zijn naar andere statuseffecten van onlinewerken. Vaak kunnen we werken voor een nepachtergrond. Straalt die af op onze werkattitude? Het is wachten op meer onderzoek. Over zo’n twee jaar kennen we dan het antwoord. De academische molen maalt trager dan die van de charlatans.