De advocatuur staat voor een grondige hervorming: Op zoek naar de raison du maître

minister van Justitie Koen Geens © belga
Hans Brockmans
Hans Brockmans redacteur bij Trends

De advocatuur staat door de digitalisering en veeleisende cliënten al langer onder druk. Minister van Justitie Koen Geens wil het beroep van advocaat grondig hervormen.

Ons beroep is aan een grondige hervorming toe”, stelt Hugo Lamon, sinds september ‘bestuurder hervormingsbeleid’ van de Orde van Vlaamse Balies.

“Dat gebeurt nu op verzoek van minister van Justitie Koen Geens, maar we zijn al langer bezig met de herdefiniëring van onze kerntaak. De digitalisering maakt het traditionele advies van de advocaat gratis beschikbaar voor iedereen. Het verdienmodel staat onder druk.”

Tijdens de uitreiking van de Trends Legal Awards midden oktober liet de CD&V-minister weten dat hij voor het einde van november de voorstellen op de rails wil zetten.

Geens benoemde in juni de experts Patrick Hofströssler en Patrick Henry. De eerste is vennoot bij Geens’ vroegere advocatenkantoor Eubelius, de andere bij Elegis. Beiden zijn gewezen bestuurders van de Orde van Vlaamse Balies en l’Ordre des barreaux francophones et germanophone de Belgique. Midden november staat een colloquium rond het thema op het programma.

Angst voor de markt

Enkele weken geleden sloeg de Bergense advocaat Nicolas Alaimo alarm na een gesprek met beide experts. Hij vreest een complete deregulering. Enkel grote kantoren zijn in staat de noodzakelijke technologische investeringen te doen. Daardoor zouden zij het gros van de dossiers binnenhalen en “de prijzen breken”.

Extern kapitaal zou worden toegelaten en de samenwerking met andere beroepen zou de onafhankelijkheid in het gedrang brengen. Kortom: advocaten worden zakenmensen en “het beroep verwatert in de markteconomie”, klonk het in de krant La Libre.

“Sommige advocaten koesteren de illusie dat ze geen rekening hoeven te houden met de markt”, zegt Steven De Keyser, consultant van juridische beroepen (Bignon De Keyser). “Heel wat kantoren moeten grondig bijsturen of verliezen hun relevantie. De grootste uitdaging is de referentie te blijven in de juridische dienstverlening.”

“Een advocatenkantoor was ooit te vergelijken met een ziekenhuis”, redeneert de hr-consultant Philippe Jadoul (Vialegis).

De intelligente tussenkomst en maatwerk door de advocaat worden cruciaal” (Hugo Lamon, Orde van de Vlaamse balies)

“Het was een inefficiënte organisatie die het zich kon veroorloven totaal niet transparant te factureren voor uiterst gespecialiseerd werk. Dat is voorbij, zeker voor wie voor bedrijven werkt. Een CEO eist dat zijn bedrijfsjurist juridische problemen intern, dan wel via een advocaat of een andere adviseur tegen de juiste prijs aanpakt.”

“Bedrijven beperken de juridische kosten en weigeren mee te stappen in een eindeloos factuur-per-uurverhaal. Advocaten moeten dus nadenken over nieuwe verloningsvormen, zoals abonnementen en contracten met maximum- of flexibele tarieven”, meent Hugo Lamon.

“Dat verplicht hen hun kostenstructuur in te schatten. Velen hebben echter weinig kaas gegeten van kantoormanagement. Er kunnen ongelukken gebeuren.”‘

Samenwerking met niet-advocaten

De Keyser ziet ontwrichtende tendensen in de zakenadvocatuur. “Ondernemers vermijden geschillenbeslechting via Justitie omdat dat duur en tijdverspilling is”, weet hij.

“Ze zoeken oplossingen buiten de rechtbank. Net in die rechtbank konden advocaten hun monopolie op pleiten commercialiseren. Het wordt gevaarlijk zich daar gerieflijk op terug te plooien. Blijft over: juridisch advies. Ook daar verandert de vraag. Ondernemingen zoeken praktisch toepasbaar advies. Advocaten moeten dus nauwer samenwerken met andere beroepen, zoals notarissen, accountants, octrooigerechtigden, IT-specialisten en andere consultants, om zich beter in de markt te zetten.”

Lamon vindt de beperking tot de rechtbank en juridische bijstand achterhaald.

“De advocaat moet uitgroeien tot een regisseur, die een strategisch dossier ook juridisch ondersteunt. Dat maakt een nauwere samenwerking met andere beroepen logisch. Er kan wel een probleem zijn, omdat het beroepsgeheim niet toelaat dat hij vertrouwelijke informatie deelt met derden. Een performant IT-systeem kan dat vermijden.”

In tegenstelling tot hun Franstalige confraters mogen Vlaamse advocaten geen kostenassociaties vormen met andere beroepen.

Het ligt toch voor de hand dat ook advocatenkantoren, zoals in Engeland, een beroep kunnen doen op extern kapitaal.” (Steven De Keyser, Bignon De Keyser)

De zogenoemde multidisciplinaire praktijk (MDP) die KPMG, EY, Deloitte en PwC begin deze eeuw sloten met hun advocatenkantoor, botste toen op een feitelijk veto van de lokale balies. Na enkele jaren zijn die multidisciplinaire praktijken terug van weggeweest.

Steven De Keyser was ooit zelf actief in een multidisciplinaire praktijk. “Als de MDP worden tegengewerkt, zullen de Big Four heus wel zelf kwalitatief juridisch advies aanbieden tegen aangepaste tarieven. De balie laat samenwerking het beste flexibel toe, maar kan wel volledige transparantie eisen.”

“De Big Four hebben toch al elk een advocatenkantoor”, redeneert ook Jadoul. “De balie reageert beter proactief dan repressief. Nieuwe actoren buiten de advocatuur die gedigitaliseerde juridische informatie aanbieden, vormen trouwens een veel grotere bedreiging.”

Standaardwerk voor robots

Er beweegt heel wat. De Schotse professor Richard Susskind poneert in The End off Lawyers? dat door de digitalisering het gros van het werk van de advocaten kan worden overgenomen door andere beroepsgroepen.

Ten eerste is veel informatie vrij verkrijgbaar. Lamon: “Vroeger had de advocaat een monopolie op praktische juridische expertise”, verklaart Lamon.

“Maar die kennisasymmetrie is stilaan voorbij. Juridische informatie wordt via het internet een gemeen goed.”

Ten tweede gebeurt ook de interne verwerking van data almaar meer automatisch. Volgens de Amerikaanse balie zullen robotten een derde van het werk overnemen dat nu gebeurt door jonge juristen of andere medewerkers.

Via de verwerking van data kan een online-antwoord worden gegeven op juridische vragen. Grote advocatenkantoren stellen nu al tegen een vaste commissie onlineadvies ter beschikking.

De advocaat moet uitgroeien tot een regisseur, die een strategisch dossier ook juridisch ondersteunt.” (Hugo Lamon)

“Ooit dachten Vlaamse advocaten dat de digitalisering van juridische taken op zich zou laten wachten, omdat we nu eenmaal werken in een klein rechts- en taalgebied en de hoeveelheid data te beperkt is om te verwerken tot operationele gegevens”, weet Lamon.

“Nu weet iedereen dat we die evolutie niet kunnen stoppen. Dat de robot het standaardwerk overneemt, betekent vooral dat de intelligente tussenkomst en maatwerk door de advocaat cruciaal worden.”

“Die procesmatige aanpak vraagt echter grote IT-investeringen”, redeneert De Keyser. “Dat moet leiden tot brede samenwerkingsverbanden, die zulke kosten kunnen dragen. Het ligt ook voor de hand dat ook advocatenkantoren, zoals in Engeland, een beroep kunnen doen op extern kapitaal.”

“In dat geval wordt ook het juridisch advies financieel gestuurd”, stelt Lamon. “Dat is in strijd met de onafhankelijkheid van het beroep. Je wil toch vermijden dat een advocaat uit economische motieven moet zwijgen als een collega in zijn organisatie bijvoorbeeld een fout maakt ten nadele van zijn cliënt.”

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content