Het lijkt het ei van Columbus om de crisis in de eurozone op te lossen: een bankenunie. Maar of ze er ooit komt?
Het idee van een bankenunie maakte de voorbije weken opgang in Europa. Dat zou betekenen dat er een Europees noodfonds opgericht wordt om de banken financieel bij te staan en desnoods te herkapitaliseren. Dat zou gepaard gaan met de centralisering van het toezicht op Europees niveau, de creatie van een Europees resolutiemechanisme (dat moet toelaten om slechte banken failliet te laten gaan zonder dat de belastingbetaler van een bepaald land ervoor opdraait) en een Europese depositogarantieregeling (ter bescherming van het spaargeld).
Ook bij de oprichting van de monetaire unie in 1999 werd gesproken over de centralisering van het toezicht. Maar voor veel landen was dat een stap te ver. Men wilde wel één centraal orgaan voor het monetair beleid aanvaarden (de ECB), maar ook het toezicht delegeren zagen de politici als een te verregaande aantasting van de soevereine macht. Later werd wel de European Banking Authority (EBA) opgericht, maar die heeft in de praktijk weinig te zeggen.
Eigenlijk blijft de grootste horde dezelfde als in 1999: het creëren van een Europese toezichthouder, die per definitie minder vatbaar is voor lokale invloeden. “Soevereine macht afstaan aan Europa blijft voor vele nationale staten een grote stap”, weet Ivan Van De Cloot, econoom van het Itinera Instituut. “Een bank is ook niet zomaar een bedrijf. In bepaalde landen staan bankiers heel dicht bij de politici, en gaan ze regelmatig op de koffie bij de toezichthouders. In het belang van het land, de financiering van de overheidsschuld en de kredietverlening aan de bedrijven. Om dat te laten vallen voor een pan-Europese toezichthouder die streng disciplinair optreedt, zijn een aantal landen wellicht niet klaar.”
Aangezien de vorming van een politieke unie op korte of middellange termijn niet haalbaar is, moet Europa niettemin andere instrumenten installeren, wil het zijn muntunie in stand houden: een begrotingsunie, een bankenunie en een competitiviteitspact. Die drie elementen samen kan je zien als een soort ‘second best’, een alternatief voor een politieke unie. Dat is meteen ook de inzet van de Europese top eind juni en van het toekomstplan dat president Herman Van Rompuy er zal verdedigen. Ofwel is er een bereidheid om stappen te doen in de richting van een ‘United States of Europe’, ofwel komt het Europese project volledig op de helling te staan.
Patrick Claerhout
Lees meer over de zin en onzin van een bankenunie in Trends van deze week.
