De luchtvaart als inspiratiebron voor de horlogerie

Na het Vintage Falcon-horloge, ter gelegenheid van de vijftigste verjaardag van Dassaults Falcon – de beste privéjet van zijn tijd – twee jaar geleden, eert Bell & Ross dit jaar de Rafale, het krachtigste, multi-role jachtvliegtuig van de markt. De BR 03-94 Rafale- chronograaf verenigt alvast twee universa die het Franse horlogehuis na aan het hart liggen : de militaire luchtvaart en de horlogerie.

Een mooi vliegtuig is een vliegtuig dat goed vliegt.” Het is een uitspraak van Marcel Dassault, oprichter van het Franse luchtvaartbedrijf dat uitgroeide tot Marcel Dassault Industries, bekend onder meer voor de Mirage-serie. Ook het horlogemerk Bell & Ross past deze filosofie toe : een voorwerp, hoe geavanceerd ook, wordt pas echt mooi als het perfect doet waarvoor het is ontwikkeld.

Meesterhorlogemakers en designers maar ook ingenieurs en professionele piloten werden aangesproken om hun expertise te bundelen in de zoektocht naar het ultieme horloge-instrument. Luchtvaartinstrumenten vormen de referentie voor leesbaarheid, betrouwbaarheid en performantie. Logisch dus dat de nieuwe BR 03-94 Rafale op deze fundamentele principes zou stoelen. Bovendien past de pilotenchronograaf bij de visie van Bell & Ross, die wil dat de functie de vorm bepaalt. De horlogekast werd bijvoorbeeld helemaal hertekend.

De BR 03-94 Rafale-chronograaf is naar het evenbeeld van het Rafale-gevechtsvliegtuig vervaardigd uit innovatieve, hoogwaardige materialen. De horlogekast is helemaal opgetrokken in ultraresistent keramiek, een frequent gebruikt materiaal in zowel de ruimte- als de luchtvaart, onder meer voor de fabricage van onderdelen die hoge temperaturen moeten kunnen weerstaan of die aan zuren, corrosie en erosie worden blootgesteld. Daarnaast wordt keramiek ook ingezet voor de hitteschilden en neuzen van raketten. Keramiek is bijna even hard als diamant, extreem slijtvast, lichter dan staal, hypo-allergeen en het biedt thermisch comfort omdat het snel de lichaamstemperatuur van de drager aanneemt. Maar om de BR 03-94 in keramiek te kunnen maken, moesten de designers van Bell & Ross de nu al complexe structuur van de BR 03-94-horlogekast omturnen. Meer nog, ze moesten een totaal nieuw concept creëren en bouwden de horlogekast op rond het automatische chronograafgangwerk BR-CAL.301. De schroeven die aan de buitenkant voor een sportieve, mannelijke toets zorgen, houden het geheel mooi samen en garanderen de stevigheid en waterdichtheid van de horlogekast. Hoe de samenwerking tussen beide merken precies tot stand kwam, lijkt in eerste instantie bijna een staatsgeheim. “Op spontane wijze”, antwoordt Ilinca Fedeles, internationaal persverantwoordelijke bij Bell & Ross, na lang aandringen van Trends Style.

“Beide merken delen natuurlijk de luchtvaart als werkterrein waardoor ze elkaar geregeld treffen op bijvoorbeeld vliegshows. Het is op zo’n evenement, meer bepaald op een foto-expositie, dat Vadim Feldzer, Head of Falcon Global Communications bij Dassault Aviation, en ikzelf de eerste gesprekken voerden. Niet lang daarna – in 2013 – was het Vintage Falcon-model, het eerste Bell & Ross-horloge ter gelegenheid van de vijftigste verjaardag van de Falcon-privéjet, een feit. We introduceerden twee ronde modellen die het erfgoed van beide merken eerden : een eenvoudig driewijzermodel met datumaanduiding en een chronograaf, beide in beperkte oplage. Het Vintage Falcon-model bracht ook een ode aan de burgerluchtvaart uit de jaren 60. Omdat we ook militair geïnspireerde horloges maken, beslisten we om de oefening nog eens over te doen voor ons vierkante model BR 03. Dat initiatief is uitgegroeid tot de BR 03-94, een hommage aan de Rafale.”

MET DE HULP VAN CHANEL

Al van bij de eerste aanblik doet de matzwarte keramische horlogekast van de BR 03-94 Rafale denken aan de antireflecterende coating op het instrumentenbord in een cockpit. Voor de keramiek van zijn horlogekast ging Bell & Ross in zee met G&F Châtelain SA, de keramiekfabriek in La Chaux-de-Fonds die Chanel in 1993 kocht. “Bell & Ross is eigendom van mijn vriend en zakenpartner Carlos Rosillo en mezelf”, licht Bruno Belamich, artistiek directeur bij Bell & Ross, toe. “Aan het einde van mijn vijfjarige designopleiding aan de Ecole Supérieure de la Création Industrielle (Nationale School voor Industriële Vormgeving) diende ik als afstudeerproject een project over een nieuw horlogemerk in. Het logo van Bell & Ross, dat lijkt op een platliggend horloge, maakte daar al deel van uit. Ik besliste al snel dat ik een vierkant horloge naar analogie van de boordinstrumenten in een vliegtuig wilde maken. Nadien draait het om details. Ieder detail heeft trouwens een betekenis en een functie. Ik heb zeker honderden tekeningen gemaakt vooraleer de BR 01 zijn definitieve vorm kreeg. Een horloge maken is werken rond een tiende millimeter.”

In 1992 richtte de toen 27-jarige Bruno Belamich (Bell) samen met Carlos A. Rosillo (Ross) het merk Bell & Ross op. “Veel mensen weten niet dat Chanel met ongeveer 40% van de aandelen de derde aandeelhouder is van Bell & Ross. Chanel International BV is niet beursgenoteerd ; de holding zit voor 100% in de handen van de familie Wertheimer. Deze voorname familie interesseert zich voor horlogerie, voor het creatieve en voor de luxesector in het algemeen. En in hun business ontwikkelt ze een langetermijnvisie op de zaken. Bij ons focussen ze zich vooral op het operationele. Chanel draagt bij aan ons financiële plaatje, aan de bedrijfsstrategie en de commerciële ontwikkeling, en het adviseert ons waar nodig, bijvoorbeeld over juridische aspecten. Dat is al heel wat voor een ‘klein’ merk als Bell & Ross. Chanel doet dit trouwens niet vanuit filantropisch standpunt. Het zijn echte zakenmensen uit de luxesector. Dat betekent dat de cijfers wel tellen maar ook het respect voor de creatie, het product en de langetermijnvisie. Niet dus zoals bij sommige (beursgenoteerde) bedrijven waar het hoofddoel is : zo veel mogelijk geld verdienen in zo weinig mogelijk tijd. Ik ontmoet de Wertheimers geregeld en het zijn voor mij de beste vennoten ter wereld, precies omdat de langetermijnvisie bij hen zo belangrijk is. Ze helpen ons ook bij de distributie. Wanneer we ons bijvoorbeeld in China of de Verenigde Staten willen installeren, kunnen we een beroep doen op hun connecties om ter plekke een netwerk uit te bouwen.”

“Chanel is onze vennoot sinds 1997. In die tijd waren we maar met ons tweeën, terwijl almaar meer klanten belangstelling voor ons merk toonden. Maar groeien vereist ook financiële middelen en die hadden we niet. We stapten dus op enkele banken af maar die waren niet geïnteresseerd omdat we volgens hen te klein en vooral te jong waren. Een van die banken bracht ons wel in contact met de familie Wertheimer. Ze wisten bij die bank dat de familie achter Chanel in de horlogerie wilde investeren. Het heeft een jaar geduurd voor de deal rond was. Het akkoord met Chanel heeft ons wel enorm geholpen om ons bedrijf te ontwikkelen. Toen wij in 1992 op de markt kwamen, was de concurrentie messcherp. Het geheim van ons succes had beslist met ons origineel aanbod te maken. We brachten authentieke horloges met een sterke identiteit tegen een redelijke prijs.”

“Het was absoluut geen verplichting om voor de keramiek van de BR 03-94 Rafale voor Chanel te kiezen. We werken ook nog samen met een onafhankelijke producent uit Biel. Maar Chanel leek ons een logische keuze gezien G&F Châtelain SA bijzonder veel expertise heeft op het vlak van keramiek, onder meer in het beheersen van het materiaal als het uit de vorm komt. Châtelain is daarin een pionier. Het focust intens op de afwerking en de precisie, bijvoorbeeld voor de afmetingen van het voorwerp van het ogenblik dat het uit de vorm komt. Keramiek die bij G&F Châtelain SA uit de oven komt, is kant-en-klaar en behoeft zo goed als geen enkele andere manipulatie meer. Nu, elke fabrikant heeft zijn eigen keramiek. Als G&F Châtelain een kleur keramiek die wij wensen niet kan maken, schakelen we zonder problemen een andere producent in.”

DE LAND ROVER VAN DE HORLOGERIE

Bell & Ross en Dassault Aviation delen dezelfde passie voor luchtvaart. “De Rafale is het krachtigste multi-role jachtvliegtuig op de markt. Het staat synoniem voor uitmuntend, een kenmerk waarmee ook Bell & Ross zich graag asso-cieert”, vervolgt Bruno Belamich. “Bell & Ross is gespecialiseerd in het vervaardigen van chronografen gelinkt aan de luchtvaart, en laat nu net de chronograaf de allerbelangrijkste complicatie in de luchtvaart zijn. De chronograaf wordt in de luchtvaart voortdurend aangewend om korte tijdintervallen op te meten.”

De wijzerplaat van de Rafale kreeg exact dezelfde kleur – monochroom camouflagegrijs – als de romp van het Rafale-gevechtsvliegtuig mee. Typografisch verwijzen de cijfers subtiel naar de kentekenletters op de romp van de bommenwerper. De chronograafwijzers onderscheiden zich voorts door een oranje punt (in de luchtvaart is dat de essentiële kleur bij uitstek, en het is ook de kleur van testvluchten) en daardoor zijn ze bijzonder goed leesbaar. Op de flens laat de tachymeterschaal toe de snelheid te berekenen terwijl de kleine secondeteller het silhouet van de Rafale als achtergronddecor meekreeg.

Een vliegtuig als piloot besturen is voor velen de ultieme jongensdroom. Belamich gaat nog een stap verder. Hij wil er een bouwen. “Wanneer de tijd rijp is, zie ik mij nog wel een wagen of vliegtuig creëren. Doeltreffend en robuust. Land Rover is voor de automobielindustrie wat Bell & Ross is voor de horloge-industrie. Ik weet dat vele designers ervan dromen om een hotel in te richten maar dat is niets voor mij. Ik zou me als designer kunnen toeleggen op interieur-architectuur, maar dat is een beroep op zich. Dat vraagt specialisatie en voor je goed bent in dat domein, ben je al minstens tien jaar verder. Op het vlak van motoren zijn we daarentegen niet aan ons proefstuk toe. We produceerden al enkele motoren in samenwerking met de Britse Harley-Davidson-dealer/tuner Shaw : in 2011 de Nascafe Racer en in 2014 de B-Rocket custom bike waarmee we de lancering van onze B-Rocket-horloges kracht bijzetten. Aan dat verhaal wil ik een vervolg breien, maar wel altijd op creatief vlak. Ik ben geen ingenieur of technicus maar een designer. In die hoedanigheid vat ik de dingen samen en coördineer ik het creatieve gedeelte. Een designer is eerst en vooral een visionair, iemand die een idee heeft over het creatieve aspect, de esthetiek van een project. Ik ben geen artiest. Ik ben een beetje van alles. Ik synthetiseer de opdracht en geef het beste crea-tieve antwoord. Aan het interieur van onze boetiek in Londen heb ik wel mijn steentje bijgedragen en misschien doe ik dat ook wel mochten we ooit een museum openen. Die mogelijkheid bestaat. We hebben sinds het begin van elk horloge één exemplaar bijgehouden.” ?

TEKST ANJA VAN DER BORGHT

De Rafale is een imposante tweemotorige, supersonische canard straaljager, die het Franse Dassault Aviation ontwierp om zowel aan de behoeften van de Franse luchtmacht (de oudste luchtmacht ter wereld, opgericht in 1909) als van de Franse marine te voldoen. Het hoogtechnologische gevechtsvlietuig werd in 2004 door de Franse marine in gebruik genomen en in 2006 door de Franse luchtmacht. Het kan alle missies uitvoeren die vroeger over zeven verschillende vliegtuigen, waaronder de Super Etendard, Mirage F1, Mirage III, Mirage 5 en Mirage 2000 multi-rolegevechtsvliegtuigen, werden verdeeld. Vandaar zijn naam multi-role.

Michaël Brocard, gevechtspiloot in het Franse leger, vliegt al tien jaar met een Rafale : “Het bijzondere aan de Rafale is net dat het vliegtuig veel meer kan dan alle andere vliegtuigen. Dat hebben we in Afghanistan, Mali en Libië mogen ervaren. De Rafale is heel comfortabel om ermee te vliegen. We voelen er ons heel veilig in, zelfs in vijandelijk gebied. Dat heeft met al die verschillende functies te maken. We kunnen het bijvoorbeeld inzetten voor de verdediging van het luchtruim, luchtaanvallen op zowel onroerende goederen als bewegende targets (variërend van vijandelijke tanks en APC (armoured personal carriers) tot lucht-verdedigingssystemen en raket-werpers van opstandelingen. Het vliegtuig is ook geschikt voor long-range luchtaanvallen, verkenningsoperaties, nucleaire afschrikking en het in de lucht bijtanken van gevechtsvliegtuig tot gevechtsvliegtuig.”

Superieure aerodynamica kenmerkt de Rafale. Die aerodynamica is gebaseerd op deltawing en canard-vleugelopstelling, dit zijn vleugeltjes aan de voorzijde van de romp, waardoor het vliegtuig uiterst wendbaar is. Ook allerhande avionica-systemen en een krachtig motorvermogen typeren de Rafale. Hij kan met lucht-lucht- en lucht-grondwapens worden uitgerust. Het toestel heeft twee Snecma M88-2-motoren. Het aanvals- en navigatiesysteem maakt het mogelijk om in automatische piloot op onzichtbare wijze terrein te verkennen, waardoor de over-levingskans in vijandig luchtruim vergroot. Dankzij de vorm van de romp en de gebruikte composietmaterialen is de Rafale ook moeilijk via de radar te detecteren.