Als werken pijnlijk wordt

Rug-, nek-, spierproblemen lijken inherent aan het leven, terwijl ze volgens specialisten vaak voortkomen uit een slechte ergonomie.

Ergonomie wordt in de Welzijnswet van 1996 expliciet vermeld als een van de acht welzijnsdomeinen die aandacht verdienen op het werk. De wet verplicht bedrijven op die verschillende domeinen een risicoanalyse te doen. “De huidige analyses focussen doorgaans vooral op algemene veiligheidproblemen, waarvan je duidelijk een oorzaak en een gevolg ziet. Maar het risico op overbelasting kan niet enkel met die methodiek worden opgespoord”, vertelt Roeland Motmans, voorzitter Nederlandstalige vleugel van Belgian Ergonomics Society (Bes). “De oorzaken bouwen zich op door de jaren heen. Wil je overbelastingsklachten efficiënt aanpakken, dan is een specifieke risicoanalyse ergonomie nodig en moet je er rekening mee houden bij het ontwerp van werkposten of bij de aankoop van materiaal. Met een algemene risicoanalyse komen de ergonomische risico’s te weinig naar boven.”

Overbelastingsgraad

Volgens recent onderzoek van hr-dienstverlener Securex gaat 40 procent van de medische klachten bij ziekteverzuim over problemen met het bewegingsapparaat. 60 tot 90 procent van de werknemers krijgt er ooit mee te maken, en 85 procent hervalt eens het probleem zich heeft voorgedaan. “Je kan je lichaam jarenlang zonder probleem overbelasten, maar dan is de pijp plots uit en raken de problemen veel moeilijker opgelost”, stelt Eva Vandenheede, gezondheids- en veiligheidsadviseur bij Securex. “Vaak vallen medewerkers door ergonomische klachten een langere tijd of zelfs definitief uit. Als werkgever krijg je dan niet enkel de kost van het absenteïsme op je bord. Er moet ook een vervanger worden gezocht. Die nieuweling presteert bovendien niet van dag een optimaal. Zo kan de effectieve rekening van een niet-aangepaste werksituatie oplopen tot tweemaal het gewaarborgd loon. Blijft de medewerker wel aan de slag, dan zijn de ergonomische problemen sowieso nefast voor de concentratie, de productiviteit en het risico op arbeidsongevallen.”

Toch wachten de meeste ondernemingen tot het kwaad is geschied en werknemers de eerste ongemakken ervaren. Het aantal werkgevers dat structureel aan ergonomische preventie doet, valt op een hand te tellen. Roeland Motmans: “Sommige bedrijven berekenen de risico’s van een slechte werksituatie en koppelen daar preventiebudgetten aan. Persoonlijk pleit ik voor het idee van een overbelastingsgraad, die het ziekteverzuim door lichamelijke klachten in kaart brengt en de nood aan ergonomie zichtbaar maakt. Maar voorlopig beschouwen de meeste ondernemingen de kosten van ziekteverzuim nog te veel als inherent aan het werkgeverschap. Ze stellen zich geen verdere vragen. Op dezelfde manier worden rug-, nek- en schouderproblemen als inherent aan het leven gezien.”

Drie pijlers

Nochtans organiseerden bedrijven en dienstverleners nooit meer infosessies rond ergonomie als de laatste jaren, maar die slaagden er vooralsnog niet in de klachtencurve te doen dalen. “Preventie en sensibilisatie hebben geen zin als ze enkel de vorming van medewerkers impliceren”, stelt Alain Piette, voorzitter van de Franstalige sectie van Bes. “Vorming is slechts een gedeeltelijk antwoord op je risicoanalyse. Je kan de verantwoordelijkheid voor kwaliteitsvol ergonomisch werk nooit volledig op je werknemers schuiven.” Roeland Motmans knikt en treedt zijn collega bij: “Een preventiebeleid ergonomie bestaat uit drie pijlers: ontwerp en aankoop, risicoanalyse en instructie. Bij het ontwerp van de werkpost hou je rekening met de ergonomische principes en normen rond werkhoogtes, reikafstanden, been- en voetenruimtes. Je probeert ook het tillen zoveel mogelijk te vermijden. Dan verken je de risico’s van de verschillende werkposten en breng je de mogelijke belasting binnen aanvaardbare grenzen. Dat kan met technische en organisatorische oplossingen zoals jobrotatie, een bureaustoel, rechtstaand vergaderen enzovoorts. Pas als die klus is geklaard, organiseer je opleidingen voor je werknemers. Die moeten hen overtuigen dat hun gedrag en houding doorslaggevend zijn en hen aanzetten om de minst belastende werkwijze toe te passen. Omgekeerd kan daar ook een verhoging van hun eigen belastbaarheid bij horen. Iemand die onvoldoende beweegt, heeft evengoed een hogere kans op allerlei aandoeningen.”

Dat die boodschap niet van de ene dag op de andere aanslaat, beseft Roeland Motmans maar al te goed. “Toch is de globale aanpak van ergonomie een voorwaarde om rugvriendelijk gedrag bij de mensen te bekomen. Dat je als werkgever je organisatie en faciliteiten zelf al op punt hebt gezet, maakt dat werknemers sneller mee in het verhaal zullen stappen.”

Goele Geeraert