Staren in de afgrond

We mogen een alarmerend potje nucleairecrisisdiplomatie tussen de Verenigde Staten en Noord-Korea verwachten.

Begin 2017 verklaarde president Donald Trump via Twitter dat het gewoon “niet zal gebeuren”. Maar in 2018 komt het er wel van. Noord-Korea zal demonstreren dat het een intercontinentale raket heeft ontwikkeld die het Amerikaanse vasteland kan bereiken.

Dat zal de schurkenstaat doen met de proeflancering van een raket die ergens in de Stille Oceaan zal terechtkomen, maar een bereik heeft tot San Francisco of Los Angeles. Noord-Korea zal proberen aan te tonen dat zijn wetenschappers een nucleair apparaat hebben gebouwd dat klein genoeg is voor een kernkop. Het zou bijzonder provocerend zijn als het dat deed met een thermonucleaire proef in de atmosfeer boven hetzelfde ongelukkige stuk oceaan.

Het resultaat zal een jaar van nucleairecrisisdiplomatie zijn. Amerika zal niet langer kunnen doen alsof Noord-Korea er met de juiste sancties en diplomatieke druk toe gebracht kan worden zijn kern- en kernwapenprogramma’s op te geven. In plaats daarvan zullen het taalgebruik en het militaire machtsvertoon agressiever worden en zal de wereld in de afgrond staren.

Lange tenen

De Noord-Koreaanse nucleaire crisis van 2018 zal vergeleken worden met de Cubaanse rakettencrisis. Dat was de laatste keer dat de wereld een armageddon verwachtte. Alleen zal het deze keer gevaarlijker lijken. Tenslotte hield in 1962 niet de strijdlustige Fidel Castro zijn vinger boven de kernknop, maar Nikita Chroesjtsjov, die ontzet was omdat de Sovjet-Unie in een nucleair conflict met Amerika verwikkeld raakte en een oplossing zocht om de situatie te de-escaleren. In Noord-Korea zal de dictator Kim Jong-un de touwtjes in handen hebben. Rusland noch China, de veronderstelde vrienden van het land, heeft er nog invloed. China’s betrekkingen met het kleine, weerspannige buurland zullen het breekpunt benaderen.

Het is allesbehalve geruststellend dat Kims Amerikaanse tegenhanger nog langere tenen heeft. Het grootste gevaar is dat een van beide leiders bij een verhitte woordenstrijd zichzelf in zo’n positie manoeuvreert dat hij zich gedwongen ziet toe te slaan. Ook de defensieve militaire voorbereidingen van het ene land kunnen door het andere worden opgevat als een voorspel tot een oorlog. Door zulke flaters en vergissingen kan het conflict ontaarden in een openlijke oorlog. En Trumps brallerige tweets richting ‘Little Rocket Man‘ zullen het conflict alleen maar op de spits lijken te drijven. Zelfs zijn generaals, die tot nu toe een remmende invloed hadden, zouden kunnen pleiten voor aanvallen op Noord-Koreaanse installaties, nu Amerikaanse steden rechtstreeks worden bedreigd.

Eerst moeten meer beheerste mensen Trump proberen duidelijk te maken dat een precisieaanval op Noord-Korea niet bestaat. De nucleaire installaties en raketten van het land zijn goed verborgen (vaak onder de grond) of mobiel. Hetzelfde geldt voor zijn leider, zodat het moeilijk wordt het land te ‘onthoofden’. En de vijandelijkheden zouden zich snel uitbreiden wanneer Noord-Korea terugsloeg, zelfs zonder de inzet van kernwapens. Het Koreaanse schiereiland is dichtbevolkt. Het welvarende Seoul, de hoofdstad van Zuid-Korea, ligt binnen het bereik van Kims artillerie. Het noorden bezit ook grote voorraden chemische en biologische wapens. Een conflict op het schiereiland zou onvoorstelbaar bloedig zijn.

Ouderwetse afschrikking

Vervolgens moeten Trumps adviseurs hem helpen in te zien hoe zijn tegenstander denkt. Ook al komt de derdegeneratiedictator Kim over als een hersenloze fanaat, toch wijst alles erop dat hij streeft naar een vredige dood op een hoge leeftijd, zoals zijn vader en grootvader. Net als zij wilde Kim geen kernmacht worden om verwoesting te zaaien, maar om de Amerikaanse agressie af te schrikken. Hij heeft gezien hoe het Saddam Hoessein en Muammar al-Khadhaffi is vergaan nadat ze hun nucleaire programma’s hadden opgegeven. Dat Trump het nucleaire akkoord met Iran niet meer erkent, werkt ook niet geruststellend. Maar Kim is er zich van bewust dat de inzet van raketten tot zijn ondergang zal leiden. Hun impact is het grootst wanneer ze niet worden gelanceerd. De despoot Kim is misschien slecht, maar bepaald niet gek.

Het gepaste antwoord is geen militair gebral, maar ouderwetse afschrikking en indamming zoals tijdens de Koude Oorlog. Amerika moet raketsystemen moderniseren, uitbreiding voorkomen en zware sancties opleggen. Zodra wordt erkend dat het gevaar bestaat dat beide partijen elkaars bedoelingen verkeerd interpreteren in een desastreus spelletje blufpoker, is het verstandig de diplomatieke betrekkingen te heropenen en hotlines te installeren. Amerika moet zich voorbereiden op een periode van afwachten tot de onbenullige staat onder zijn eigen innerlijke tegenspraken bezwijkt. Als het bij de Sovjet-Unie gelukt is, kan het bij Noord-Korea ook lukken.

Groot akkoord

Maar ondertussen staat er te veel op het spel om niet ook een iets gedurfdere aanpak uit te proberen: het zoeken naar een diplomatieke overeenkomst waarbij China, Zuid-Korea, Noord-Korea en Amerika betrokken zijn, om te beletten dat de regio afglijdt in een oorlog. Zo’n akkoord, dat sommigen een Potsdam voor Noordoost-Azië noemen, zou de spanningen moeten verminderen. Dat kan door keiharde garanties te geven voor de veiligheid van Noord-Korea als Kim zijn intercontinentale kernraketten opgeeft. Het akkoord zou ook de Koreaanse Oorlog (1950-1953) eindelijk formeel moeten beëindigen in ruil voor een vredesverdrag en een hervatting van diplomatieke en economische banden tussen Noord-Korea en zijn buurlanden.

Het toeval wil dat de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Rex Tillerson – voor zijn baas hem ondermijnde – blijk gegeven heeft van een bereidheid tot een de-escalatie. Hij heeft verzekerd dat Amerika er niet op uit is het regime van Kim omver te werpen of om zijn troepen de 38ste breedtegraad tussen Noord- en Zuid-Korea te laten oversteken. Voeg daarbij Trumps gebrek aan dogmatisch denken, zijn handelsgeest en zijn voorkeur voor een deal. Dan is het niet helemaal onvoorstelbaar dat Amerika openstaat voor een groot akkoord, ook al lijkt het onwaarschijnlijk. Toch lijkt de kans op zo’n akkoord voor 2018 op optimistische dagen iets groter dan de kans op een nucleaire winter.