Goud, zilver en brons

© WOUTER RAWOENS

Een medaille moet je verdienen. Of je kunt ze laten maken bij een graveur-medailleur. Mauquoy uit Grobbendonk heeft de kunst van het slaan van medailles al meer dan 140 jaar onder de knie.

Meestergraveurs sinds 1875

Mauquoy slaat medailles en eretekens in oplages tussen één en enkele duizenden exemplaren. De deels ambachtelijke technieken lenen zich niet voor goedkope massaproductie. Naast medailleproducent is Mauquoy ook een graveerspecialist. De afdeling medailles tekende in 2016 voor ongeveer 60 procent van de omzet van 2,6 miljoen euro.

In 1875 startte graveur Maarten Mauquoy zijn atelier op aan Hopland in hartje Antwerpen. Zijn twee zonen Hubert en Alphonse volgden hem op. Toen Hubert tijdens de Tweede Wereldoorlog overleed, stond Alphonse er alleen voor. Hij associeerde zich in de jaren vijftig met de Parijse graveur Edmond Tramaux. Begin jaren zestig kwam Mauquoy-Tramaux in de handen van Alfred Jansen. Het bedrijf groeide sterk. In 1972 verhuisde het naar een nieuw gebouw op het industrieterrein van Grobbendonk.

Mauquoy legde zich vanaf eind jaren tachtig ook toe op de productie van jetons. Het leidde tot de oprichting van een aparte vennootschap, Mauquoy Token Company. Dat zusterbedrijf verliet in 2000 de familiegroep.

De leiding van Mauquoy is in de handen van de derde generatie van de familie Jansen. Er werken achttien mensen.

Het ontwerp - Voor een groot deel van de opdrachten vertrekt Mauquoy nog altijd van een manueel ontwerp.
Het ontwerp – Voor een groot deel van de opdrachten vertrekt Mauquoy nog altijd van een manueel ontwerp. “Vooral voor medailles met personen en dieren erop blijft de hand van een kunstenaar vereist”, vertelt salesmanager Willem Haest. “Hij maakt een gipsen model op basis van een foto of een andere afbeelding.” Voor eenvoudige opdrachten tekent Mauquoy het ontwerp met de computer. Een derde optie is een ontwerp via reverse engineering. Een ingescand model wordt dan vertaald naar een graveerbestand.© WOUTER RAWOENS
Het graveren van de matrijs - De matrijs van een gipsen model wordt gemaakt via de reductietechniek. De geut, een afgietsel in harde kunststof van het gipsen origineel, wordt op de pantograaf of reductiebank gezet. De matrijs zit aan de andere kant van de pantograaf. Een taststift beweegt circulair over de geut en een frees kopieert het ontwerp minutieus in een kleinere verhouding in de matrijs.
Het graveren van de matrijs – De matrijs van een gipsen model wordt gemaakt via de reductietechniek. De geut, een afgietsel in harde kunststof van het gipsen origineel, wordt op de pantograaf of reductiebank gezet. De matrijs zit aan de andere kant van de pantograaf. Een taststift beweegt circulair over de geut en een frees kopieert het ontwerp minutieus in een kleinere verhouding in de matrijs. “We werken met een Janvier, dat is absolute top in die reductiebanken”, zegt productiemanager Tom Jansen. “Die machines zijn industriële archeologie, maar de nieuwe werken nog altijd volgens dezelfde techniek.” Bij digitale ontwerpen gebeurt het graveren met computergestuurde machines.© WOUTER RAWOENS
Het harden van de matrijs - De meestergraveur controleert de matrijs voordat ze naar de oven vertrekt.
Het harden van de matrijs – De meestergraveur controleert de matrijs voordat ze naar de oven vertrekt. “Waar het nodig is, zal hij die matrijs nog wat bijsteken, fijn bewerken of polijsten”, licht Tom Jansen toe. Het harden gebeurt op 950 graden en duurt ongeveer drie uur. Nadien koelen de matrijzen kort af in olie. Om de juiste hardheid te verkrijgen gaan ze daarna op een lagere temperatuur opnieuw even in de oven.© WOUTER RAWOENS
De blanks - De blanco schijven, de blanks, worden uit plaatmateriaal gestanst. Dat materiaal is meestal geelkoper voor gouden en bronzen medailles, en alpaca voor nieuwzilver.
De blanks – De blanco schijven, de blanks, worden uit plaatmateriaal gestanst. Dat materiaal is meestal geelkoper voor gouden en bronzen medailles, en alpaca voor nieuwzilver. “We maken hier ook nog medailles in echt edelmetaal, zoals goud en massief zilver. Maar dat is hooguit 5 procent van onze productie”, zegt Willem Haest. De schijven kunnen een dikte hebben van 1 tot 15 millimeter, en een diameter van 5 tot 120 millimeter.© WOUTER RAWOENS
Naar de pers - De hydraulische persen drukken de matrijs op de blanks.
Naar de pers – De hydraulische persen drukken de matrijs op de blanks. “Onze zwaarste pers slaat tot 1250 ton”, weet Willem Haest. “Maar toch volstaat één persing meestal niet. Soms passeert een medaille tot zeven keer langs de pers. Dat hangt af van detaillering.”© WOUTER RAWOENS
De afwerking - De reststukjes worden verwijderd en met zandstraling krijgen de medailles een mooie egale structuur. Er komt een zwarte patine op, die nadien automatisch of manueel deels wordt weggeborsteld. In de dieper liggende delen blijft de zwarte patine bewaard. Soms wordt in die fase ook een lintbrug of een oogje aan de medaille gebraseerd.
De afwerking – De reststukjes worden verwijderd en met zandstraling krijgen de medailles een mooie egale structuur. Er komt een zwarte patine op, die nadien automatisch of manueel deels wordt weggeborsteld. In de dieper liggende delen blijft de zwarte patine bewaard. Soms wordt in die fase ook een lintbrug of een oogje aan de medaille gebraseerd.© WOUTER RAWOENS
Kleuren en vernissen - Na de afwerking krijgen de medailles een vernislaag.
Kleuren en vernissen – Na de afwerking krijgen de medailles een vernislaag. “Dat helpt tegen vingerafdrukken”, legt Tom Jansen uit. “Het vertraagt ook het oxidatieproces.” Sommige opdrachtgevers vragen een of meer kleuren, bijvoorbeeld voor een bedrijfslogo, aan te brengen op de medaille. Dat kleuren is handwerk. De medailles gaan dan nog even kort in de oven, alvorens de vernislaag wordt aangebracht.© WOUTER RAWOENS
Goud, zilver en brons

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content