Carrefour-debacle

WAT DOEN WE MET het zoveelste debacle rond het brugpensioen, deze keer bij de warenhuisketen Carrefour? Brugpensioen – ook onder de nieuwe naam ‘stelsel van werkloosheid met bedrijfstoeslag’ (SWT) – blijft dienen om de sociale vrede bij een herstructurering af te kopen met inactiviteit zonder veel inkomensverlies. Zolang het systeem bestaat, zullen de vakbonden en de ontslagen werknemers het willen en zullen de bedrijven het betalen. Jarenlange geleidelijke uitdoving en aanscherping van de voorwaarden hebben de ontslagcultuur niet gekeerd.

Wel integendeel, de cultuur van het vervroegde loopbaaneinde en de personeelsdumping is nog aangescherpt. Brugpensioen wordt gebruikt zolang en zodra het kan. Als het niet meer kan, organiseren bedrijven zelf betalend nietsdoen, denk maar aan de beruchte ontslagronde bij ING. Wie de werking van de arbeidsmarkt en de betaalbaarheid van pensioenen prioriteit geeft, rest maar één optie: afschaffen en bestraffen, of gewoon verbieden. Dat verdedig ik al meer dan tien jaar.

HET PARTIJTJE PRE-ELECTORAAL armworstelen tussen de federale en de Vlaamse minister van Werk over het sociaal akkoord bij Carrefour, moet ons doen nadenken over de bevoegdheidsverdeling van het arbeidsmarktbeleid in het federale België. Als we collectief ontslag en werkloosheid als actieve baantransitie willen invullen, is het cruciaal aan te sluiten bij de algemene bevoegdheid voor loopbaan en activering, die intussen regionaal is. Als dat niet kan door een gemene visie en coördinatie, dan moet het maar door een staatshervorming.

De zaak-Carrefour onderstreept andermaal de noodzaak om de regulering van het collectief ontslag, waaronder de wet-Renault, grondig te herzien. Dat wettelijke kader is te vrijblijvend over de bestemming van het sociaal plan. Afgezien van een schaamlapje outplacement, onderhandelen de partijen vrij. Gelet op de courante ontslagcultuur, geeft dat een praktijk die inzet op financiële compensatie en niet op activering en begeleiding. Die praktijk zindert na bij elke nieuwe herstructurering, bij elke nieuwe eisenbundel van dezelfde vakbonden in verschillende bedrijven.

IN DEZE VERANDERING heeft ook de VDAB een belangrijke rol. Het lichtpuntje van de heisa over Carrefour is dat die rol meer in de verf staat. De VDAB is voor activering een wegbereider geweest in België. Maar het is tijd om een tandje bij te steken. De combinatie van openstaande vacatures en massawerkloosheid is voor de VDAB een existentiële uitdaging aan het worden. We moeten het debat voeren over effectiviteit en efficiëntie, over resultaten en middelen. We moeten de arbeidsbemiddeling naar een hoger niveau tillen, meer daadkrachtig, verfijnd en transparant, zowel bij de investering, de begeleiding als de bestraffing.

Een cultuuromslag in de ontslagpraktijk en de activering, vergt ook een cultuuromslag in de aanwervingspraktijk. Zolang de kansen op wedertewerkstelling voor zogenoemd ‘oudere’ ontslagenen zeer laag blijven, is het logisch dat ze eieren voor hun geld kiezen. Het is rationeel om de zekerheid van inkomen via brugpensioen te verkiezen boven de onzekerheid van activering en een andere baan. Bedrijven zijn hun eigen vijand als ze plooien voor brugpensioen. Ze geven het signaal dat de betrokkenen oninteressant zijn. Ze organiseren de werkloosheid en talentschaarste op de arbeidsmarkt, waarvan ze zelf het slachtoffer zijn.

WERKGEVERSORGANISATIES pleiten al lang voor langere loopbanen en tegen knelpuntvacatures. Gelijk hebben ze. Zolang hun leden echter brugpensioen hanteren wanneer het uitkomt, doen ze in de praktijk het omgekeerde. Er zijn evidente bekommernissen over loonkosten en anciënniteit. Ook daarin kunnen we schakelen. Maar zonder gemeenschappelijke wil en overtuiging komt de broodnodige cultuurverandering er niet. Carrefour leert ons opnieuw dat de sociale partners niet kunnen vertrouwen om het algemeen belang van de arbeidsmarkt na te streven. De politiek zal moeten handelen om de regels van het spel te veranderen.