Het schandelijke schaamlapje

Als je dezer dagen in België – net als in nagenoeg elke andere lidstaat van de eurozone het woord ‘begroting’ hoort vallen, kan je er gif op innemen dat heel snel de kreet ‘omdat het moet van Europa’ volgt.

Steevast gaat het dan over ingrepen die niet goed liggen bij de brede publieke opinie en die veelal ook gevestigde belangengroepen in de maatschappij tegen de haren in strijken. Europa op die manier gebruiken is niet enkel funest voor het Europese gedachtegoed, het getuigt ook van bijzonder weinig moed.

Eerst het funeste aspect. In de aanloop naar de start van de monetaire unie en de creatie van de euro op 1 januari 1999 maakten de toenmalige bewindvoerders er ook al een spelletje van de schuld voor alle onaangename begrotingsingrepen in de schoenen van Europa te schuiven. Alsof een buitenaardse demon ons in zijn macht hield. Anderhalf decennium later is de argumentatie dezelfde. Alleen de politici die ze in de mond nemen, zijn nu andere personen dan toen.

Die eindeloze herhaling van het argument “het moet omdat het moet van Europa” maakt dat de doorsneeburger Europa steeds meer associeert met pijnlijke ingrepen als belastingverhogingen en besparingen op uitkeringen en op dienstverlening van de overheden. Kan het dan verbazing wekken dat de burger er argwanend mee omgaat als dezelfde politici die zich te pas en te onpas achter het Europese schaamlapje verstoppen, dan vervolgens de loftrompet steken over de grootse verworvenheden en dito perspectieven van de voortschrijdende Europese eenwording? Om niet te zeggen dat steeds meer burgers zich ronduit van die Europese eenheidsgedachte afkeren. Europa misbruiken scherpt eng nationalisme aan.

Een deugdelijke gedachte als die van de Europese eenheid komt daardoor steeds meer in het gedrang en dat is bijzonder spijtig. Europese verdeeldheid zaaide tot het midden van de vorige eeuw met de regelmaat van een klok dood, vernieling en menselijke miserie. De schare mensen die die grootschalige waanzin in Europa aan den lijve ondervonden hebben, dunt gestaag verder uit. Maar dat maakt het nastreven van de Europese eenheidsgedachte niet minder valabel. Door onaangename maatregelen steeds opnieuw te identificeren met het Europese eenheidsidee werken onze politici echter koortsachtig mee aan de degeneratie van het Europese gedachtegoed.

Het misbruiken van Europa stopt echter niet bij deze vaststellingen. De begrotingsdiscipline die Europa ons oplegt, hadden we ook zonder Europese dwang moeten hanteren. De reden is heel eenvoudig: de evolutie van de publieke financiën in België en nogal wat andere lidstaten van de eurozone is niet houdbaar. Op dezelfde weg verdergaan, opent voor al die landen het perspectief van Griekse en Italiaanse toestanden. De Belgische bewindvoerders moeten dus orde op zaken stellen in de begroting omdat de toekomst van de Belgische samenleving op het spel staat.

België en andere lidstaten moeten ook onder ogen zien dat de belastingdruk nog verhogen om de tekorten en de schuld onder controle te krijgen een zelfvernietigende strategie is – omdat het zo ís, niet omdat Europa dat suggereert. Hogere belastingen leiden tot gedragsaanpassingen (en dus tot inkomsten die minder hoog zijn dan verwacht) en werken remmend op de economische groei die we absoluut nodig hebben om het beest van de publieke financiën weer getemd te krijgen. Ook hervormingen als de grondige herziening van het loonindexeringsmechanisme en de institutionele schok die onze arbeidsmarkten nodig hebben, moeten we niet doorvoeren omdat Europa erop aandringt, maar wel omdat de welvaart en het welzijn van deze en de volgende generaties ervan afhangt.

De kreet ‘omdat het moet van Europa’ moet dus zo snel mogelijk achter slot en grendel. Het schandelijke schaamlapje heeft zijn tijd méér dan gehad. België en andere eurolanden staan – net zoals heel wat rijke landen van buiten de eurozone overigens – voor een beslissende periode. Ofwel doen we wat we moeten doen uit welbegrepen eigenbelang, ofwel komt er een versnelling van de relatieve verarming van onze maatschappij.