Redactie Trends

Het lot der economen

Het Vlaams Centrum Schuldbemiddeling (VCS) luidt de alarmklok. Het aantal personen dat met zware schuldproblemen af te rekenen heeft, stijgt in Vlaanderen schrikbarend.

De organisatie gewaagt voor 2010 van ruim 65.000 probleemdossiers, een stijging met 15 procent in vergelijking met 2007. VCS-voorzitter Piet Van Schuylenbergh pleit voor een betere wetgeving om de consument te beschermen en voor een verhoging van de minimumlonen. Zijn eisen liggen op het eerste gezicht voor de hand. Bij nader toezien is dat al veel minder zo. Vooral de vraag om de minimumlonen op te trekken, is een ronduit foute keuze.

Waarom bestaat er een wettelijk minimumloon? Omdat de weddes die spontaan tot stand komen op de arbeidsmarkt voor de weinig of niet geschoolden zodanig laag zijn dat we het maatschappelijk nodig achten een loondrempel op te leggen. Vanuit rechtvaardigheids- en billijkheidsoverwegingen valt daar heel wat voor te zeggen. Men mag echter niet blind zijn voor de gevolgen van een wettelijk opgelegd minimumloon, en dus ook voor een verhoging ervan.

De loonkosten vastpinnen op een punt boven het niveau dat spontaan in de markt tot stand zou komen, remt de tewerkstelling van de betrokkenen. Voor ondernemingen overstijgt de kostprijs van deze werknemers hun productiviteit, en dus zullen potentiële werkgevers veeleer opteren voor rationalisering en automatisering dan voor werkverschaffing voor weinig of niet geschoolden. Een hoger minimumloon maait jobs weg en doet de schuldenproblematiek nog meer escaleren, in plaats van ze te helpen beheersen.

Een veel effectievere aanbeveling om verdere uitbreiding van ondraaglijke schuldenlasten te voorkomen, is een pleidooi voor een verhoging van de laagste nettolonen. Zonder de kosten voor de werkgever te verhogen en zonder de jobkansen van de minder begiftigde werknemers te hypothekeren, kan zo de welvaart van de laagste inkomenscategorieën opgetrokken worden.

De bovenstaande redenering over het minimumloon illustreert duidelijk waarom de economische wetenschap zich al heel vroeg de bijnaam ‘dismal science’ – onaangename wetenschap – op de hals haalde. De conclusies van ernstige economische analyse zijn maar al te vaak niet bijzonder populair. Dat heeft veel te maken met twee elementen. Ten eerste is er het feit dat de economische wetenschap de keuzeverplichting centraal stelt. Aan iedere keuze voor een bepaalde optie zijn bovendien nagenoeg altijd kosten verbonden, kosten die voor een niet-econoom niet onmiddellijk zichtbaar zijn.

Ten tweede heeft economische analyse te maken met de drijfveren van mensen en organisaties waarover makkelijk negatieve commentaar te spuien valt. Vaak treedt hier echter grote begripsverwarring op. Economen zeggen niét dat winstbejag wenselijk is; zij stellen wel vast dat doorheen de geschiedenis het nastreven van winstbejag (of meer technisch: het maximaliseren van het eigen nut) een krachtige verklaring biedt voor menselijk gedrag. Ook voor diegenen die vaak van de daken schreeuwen dat zij hun gedrag niet door zulke motieven laten beïnvloeden. De economische wetenschap heeft de neiging te kijken naar de mens zoals hij is en zich gedraagt, en niet vanuit één of ander ideaalbeeld.

Deze twee basiskenmerken maken dat niet-economen vaak heel negatief aankijken tegen de conclusies van ernstige economische analyse. De boutade dat economen het altijd negatief inzien, hangt daar nauw mee samen. De realiteit is echter dat economen over het algemeen superrealisten zijn, die ook naar de vaak niet-vermoede gevolgen van beslissingen kijken.

Het minimumloon is daar een mooie illustratie van, net zoals de verhoging van de ontslagvergoeding voor bedienden die besloten ligt in het jongste regeerakkoord. Zo’n een verhoging biedt meer werkzekerheid aan diegenen die al een job hebben, want hun werkgevers zullen een keertje extra nadenken voor ze tot ontslag overgaan. Tegelijk remt de optrekking van de ontslagvergoeding de aanwerving van nieuwe werknemers, omdat werkgevers zich goed bewust zijn van de gestegen kosten van een ontslag. Economen spreken zich niet uit voor of tegen een verhoging van de ontslagvergoeding. Zij wijzen er wel op dat zo’n ingreep de jobkansen voor jongeren en werklozen verkleint. Met dat soort van projecties word je helaas niet populair.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content