‘Zo komen we er dus niet met de herverdeling van de rijkdom’

We beseffen stilaan wel dat grote rijkdom een gevolg is, en niet de oorzaak van economische groei. Dat zegt Marc Buelens, professor-emeritus aan de Vlerick Business School.

De Duitse schilder Gerhard Richter staat op plaats 220 op de lijst van de rijkste Duitsers. Zijn fortuin wordt geschat op 700 miljoen euro. Zijn landgenoot Anselm Kiefer moet het stellen met 100 miljoen.

Dat is problematisch, want toen ik enkele maanden geleden bij de White Cube in Bermondsey discreet informeerde naar de prijs van een boeiende, weliswaar erg grote Kiefer, lag die voorbij 2 miljoen euro.

De man kan dus zelf nauwelijks vijftig van zijn eigen topschilderijen kopen. Met Richter is het nog erger gesteld. Zijn schilderijen gaan vlotjes boven 30 miljoen euro, de man is dus nauwelijks 25 van zijn eigen werken waard. Wat een verschil met die andere grootverdieners. Lionel Messi kan wel duizenden abonnementen van FC Barcelona kopen met zijn fortuin.

Maar hoe schat je het fortuin van een schilder? Veronderstel dat Richter een twintigtal schilderijen op zolder heeft staan – meesterwerken die hij nog nooit heeft getoond. Nu zijn ze niets waard, maar op de markt krijgen ze samen een waarde van tientallen, ja zelfs honderden miljoenen euro’s.

Dat geldt niet voor Messi. Hij kan geen een tiental ongespeelde matchen in zijn fitnesskamer opbergen.

Mijn linkse vrienden, die almaar in aantal slinken, halen het geld graag waar het te vinden is. Waarom wijzen ze niet naar de kapitalist Richter? Veronderstel dat we zijn rijkdom belasten tegen 95 procent. Wat doen we dan met die twintig meesterwerken? Die zijn nog altijd niets waard, in zekere zin bestaan ze zelfs niet. Richter kan ze nog, met de glimlach, vernietigen.

Dat doen kunstenaars overigens vaak. Assistenten of familie moeten meesterwerken vaak uit de handen van de meesters redden. Pas als die verborgen schilderijen aan een marktmechanisme worden blootgesteld, krijgen ze een echte prijs en een economische waarde. Pas dan is de econoom minder gefrustreerd, want hij kent wel de prijs van alles, maar van niets de waarde.

Meteen zien we een schitterende manier om belastingen te ontduiken. Word bevriend met een groot kunstenaar. Laat hem in een interview zeggen dat hij vijf schilderijen heeft gemaakt (“de abstracte Mona Lisa’s”), en dat hij die waardeloos acht.

Binnenkort, zegt hij in dat interview, vernietig ik ze, ze zijn niets waard. Dan schenkt hij ze aan u. U laat ze rijpen op zolder. Tot de dag aangebroken is om een ander interview boven te halen (“achteraf gezien bleken dit mijn meesterwerken te zijn”), er gebruik van te maken dat er een nieuwe regering is, en dan je schilderijen op de markt te gooien.

Zo komen we er dus niet met de herverdeling van de rijkdom. Bij de discussie daarover valt me op dat hoe schrijnender de ongelijkheid is en hoe schrijnender de wetenschappelijke bewijzen zijn dat er niet veel goeds is aan die monsterverschillen, hoe moeilijker het wordt er iets aan te veranderen.

Integendeel, in veel landen storten regeringen zich met enthousiasme, en met de goedkeuring van de bevolking, op allerlei belastingverlagingen die de laagste klasse meestal toch niet ten goede komen.

Zelfs de illusie dat de superrijken zorgen voor economische welvaart, wordt niet langer in stand gehouden. We beseffen stilaan wel dat grote rijkdom een gevolg is, en niet de oorzaak van economische groei.

Het is natuurlijk ook daarom dat die grote rijkdommen wegbelasten – als dat al mogelijk zou zijn – economisch niet veel zou voorstellen, maar vooral veel risico’s inhoudt van kapitaalverplaatsing, of van aantasting van het economische weefsel.

Maar het is de macht die gepaard gaat met de grote rijkdommen, de arrogantie en de geheime netwerken die velen, waaronder uw columnist, tegen de borst stuit. En het zal daarom wel zijn dat ik Richter zijn geld gun. Echt wegen op de politieke besluitvorming doe hij toch niet met zijn geld.

Als u graag hedendaagse schilderkunst ziet, moet u zeker gaan kijken in het S.M.A.K. Ik vraag me af hoeveel centiemen Gerhard Richter verdient aan uw inkomticket.