VS verliest AAA-status. Wat nu?

Kredietbureau Standard & Poor’s (S&P) heeft het dan toch aangedurfd. Het verkocht de VS een klap in het gezicht door de AAA-status van het land af te nemen.

De kredietwaardigheid werd verlaagd naar de AA+, met de vermelding dat het nog een trapje lager kan als het begrotingstekort niet relatief snel ernstig wordt aangepakt. En nu? De reacties variëren van ‘so what’ tot ‘Oh my God!’.

So what?

S&P vertelt absoluut niets nieuws. In de motivatie om de kredietwaardigheid van de VS te verlagen verwijst S&P naar de onhoudbare dynamiek van de Amerikaanse overheidsschuld. Maar daar heeft intussen iedereen al voor gewaarschuwd. S&P twijfelt ook aan de capaciteit van de Amerikaanse politici om de overheidsfinanciën op het juiste spoor te zetten. Ook dat heeft iedereen de voorbije weken in geuren en kleuren kunnen vaststellen. S&P staat voorlopig ook alleen met zijn oordeel. De andere kredietagentschappen, Moody’s en Fitch, houden (voorlopig) vast aan de AAA-status van Amerikaans schuldpapier. Nog belangrijker en weinig verrassend is dat de Amerikaanse overheden de adviesverlaging van S&P totaal naast zich neer leggen. Voor de Amerikaanse centrale bank of de toezichthouders verandert er niets aan de risicoweging of onderpandkwaliteit van Amerikaanse overheidsschuld.

Oh my God!
De actie van S&P is natuurlijk ook niet niks. De markt voor Amerikaans schuldpapier is de hoeksteen van de globale financiële markten. De prijs van de “risicovrije” treasury is het startpunt om de prijs van zowat alle andere financiële activa te bepalen. Wie raakt aan de fundamenten, raakt aan het hele huis. Veel investeerders varen bovendien nog blind op het oordeel van de kredietagentschappen, in plaats van zelf hun huiswerk te maken. Het blijft verbijsterend om vast te stellen hoe invloedrijk de kredietagentschappen nog altijd zijn, nadat ze tijdens de financiële crisis met de billen bloot gingen door AAA-status te kleven op rommelhypotheken. Het is echter nog niet duidelijk hoe de investeerders op korte en lange termijn zullen reageren op de kredietverlaging door S&P, en welke (onvermoede) kettingreacties in gang kunnen gezet worden.

Maandag doffe ellende?

Stort het hele financiële systeem maandag in? Neen. Er is geen alternatief voor de diepe en liquide markt van Amerikaans schuldpapier als hoeksteen voor de globale kapitaalmarkt. Maandag zal de wereld haar Amerikaanse schuldtitels niet met het oud papier meegeven. Mogelijk zal de vraag naar Amerikaans papier zelfs stijgen (en zal dus de rente dalen), als beleggers door de toegenomen onzekerheid vluchten naar veilige havens, waaronder ook nog Amerikaans schatkistpapier. De kans dat de VS hun schulden niet aflossen blijft immers lager dan het percentage aan verboden middelen dat vorig jaar in het bloed van wielrenner Alberto Contador werd gevonden, al was het maar omdat de VS dollars kunnen drukken naar believen. Mogelijk zal het hele systeem leren functioneren met de wetenschap dat op het hart van het systeem AA+ kleeft, in plaats van AAA.

Een ander paar mouwen is natuurlijk hoe de beurzen maandag zullen reageren. Wie boe roept naar de zenuwleider die de beurs tegenwoordig is, kan een grote schrikreactie verwachten. Maar wellicht zal dat op korte termijn niet meer zijn dan een Pavloviaanse schrikreflex. De centrale banken staan klaar om via gecoördineerde ingrepen tussen beiden te komen.

Gevolgen op langere termijn

De extra onzekerheid die S&P in het systeem pompt, verhoogt de kans op een nieuwe recessie in de VS. En als de VS als reactie ook zouden besluiten om sneller en meer te besparen, dan kan de groei nog meer afgeroomd worden. Op die manier zou S&P zijn eigen gelijk bewijzen, want een tragere groeiende (of krimpende) economie maakt het nog moeilijker om de tekorten weg te werken. Niemand weet echter waar het ideale evenwicht ligt tussen fiscale consolidatie en overheidsuitgaven om de economie te ondersteunen. Een geloofwaardig budgettair plan op lange termijn biedt de gulden middenweg, maar het drama van vandaag is dat niemand nog veel vertrouwen heeft in de beleidsmakers. In het beste geval heeft S&P het besef bij de politici aangescherpt om eindelijk duurzame en structurele maatregelen te nemen. Zonder tegenreactie in Washington zullen de VS zich op langere termijn zich steeds duurder moeten herfinancieren, zal de dominante rol van de dollar verder tanen, en zal het economisch zwaartepunt verder naar het oosten verschuiven. Een multipolaire financiële wereld zal daarom niet noodzakelijk een stabieler financieel systeem opleveren.

De zet van S&P kan ook grote gevolgen hebben voor Europa. Als de AAA-status van de VS in vraag kan gesteld worden, dan ook die van Frankrijk. Maar als Frankrijk haar AAA-status zou verliezen, dan heeft dat grote gevolgen voor de kredietwaardigheid, omvang en slagkracht van het Europees noodfonds. Deze spil om de Europese schuldencrisis in te dammen teert op de AAA-rating van Frankrijk en Duitsland. Maar of Duitsland straks bijna als enige de rest van euroland wil waarborgen, dat is een vraag die nog niet beantwoord is.

Daan Killemaes