De komende maanden en jaren moet België op zoek naar miljarden, véél miljarden. In die zoektocht komen de fiscale aftrekposten steeds meer in beeld. Die kosten de staat jaarlijks 17 miljard euro, miljarden die de overheid elders goed kan gebruiken.
Nu de begroting tegen 2015 in evenwicht moet zijn, gaan steeds meer stemmen op om het mes te zetten in de wildgroei van fiscale aftrekposten. Het gaat dan niet om aftrekposten en verminderingen die inherent zijn aan het algemeen belastingstelsel.
Voor particulieren zijn dat bijvoorbeeld de beroepskosten en de fiscale aftrek voor kinderen ten laste. In de vennootschapsbelasting hebben die bepalingen te maken met het wegwerken van dubbele belastingen. Over het nut daarvan bestaat weinig discussie.
De aftrekposten die onder vuur liggen, zijn die die bedoeld zijn om het gedrag van particulieren en ondernemingen in een bepaalde richting te duwen. Denk aan de aftrek voor hypothecaire leningen, pensioensparen of energiebesparende maatregelen. Die aftrekken waren in 2007 goed voor 16,27 miljard euro minderontvangsten. Volgens Christian Valenduc, adviseur-generaal van Financiën, is dat ondertussen al 17,25 miljard, goed voor 4,9 procent van het bbp.
Snijden zonder bloeden
Daarin snoeien kan veel van de inspanning dekken die de regering moet leveren om de overheidsfinanciën te saneren. Maar kan dat zonder sociaal bloedbad? Ja, stellen experts, het is zelfs een sociale maatregel. Volgens Valenduc profiteren in de praktijk vooral de hogere inkomens van de belastingvoordelen.
Als voorbeeld verwijst hij naar de aftrek voor pensioensparen: interessanter voor rijk en oud dan voor arm en jong. Bovendien gaat het gros van de subsidies naar mensen die sowieso al zouden sparen voor hun oude dag. Het is het perfecte voorbeeld van het mattheüseffect: aan wie heeft, zal gegeven worden. De Leuvense professor Alex Haelterman is het daarmee eens. “Wie in de hoogste schijf zit, verdient relatief het meest aan elke aftrek. Ook komen de lagere sociale klassen voor veel verminderingen niet in aanmerking door een gebrek aan middelen. Denk aan de plaatsing van zonnepanelen.”
Kosten en baten
“Een kosten-batenanalyse van al die aftrekposten dringt zich op”, vindt Valenduc dan ook. Het vrijgekomen geld kan de regering gebruiken om de fiscale druk op arbeid te verlichten. De OESO (in 2009) en het IMF (in 2010) kwamen eerder al op dat idee. Ze riepen België op de hypothecaire intrestaftrek en de btw-verlagingen aan te passen om de lasten op arbeid te kunnen verlagen.
OESO
VKW-denktank Metena steunt het voorstel van de OESO. “Die gunstregimes schieten hun sociaal oogmerk voorbij’, legt hoofdeconoom Geert Janssens uit. “Maar ze staan wel voor 2 procent van het bbp, bijna 7,5 miljard euro. Een doordachte halvering levert 3,7 miljard op, zonder maatschappelijke averij.” Ook in het huwelijksquotiënt en de vrijstellingen voor uitkeringtrekkers kan intelligent worden gesnoeid. “Wij stellen een verhoging van het belastingvrije minimum voor personen met een job voor”, besluit Janssens. “Zo kan de overheid eenvoudig de werkloosheidsval via de fiscaliteit wegwerken.”
Eric Pompen
