Mea culpa banksector blijft achterwege

Vijf jaar na de teloorgang van Fortis heeft nog altijd geen enkele betrokkene toegegeven dat er fouten gemaakt zijn. Van een ‘tsunami’ die de Belgische banken overspoelde was nochtans geen sprake.

Eind september 2008 viel, tot verbijstering van vele Belgen, de grootste bankgroep van het land om. Het was het begin van een heel woelige periode waarbij de overheid de Fortis-aandeelhouders onteigende en Fortis Bank verkocht aan de Franse groep BNP Paribas. Daarna moest ze in een snelle opeenvolging ook nog eens Dexia, KBC en Ethias van de ondergang redden.

Vijf jaar na de val van de belangrijkste Belgische grootbanken heeft nog geen enkele betrokkene toegegeven heeft dat er zware fouten gemaakt zijn. De hoofdverantwoordelijke blijft de financiële crisis die na het faillissement van Lehman Brothers als een ‘tsunami’ over de Belgische banksector heen spoelde. In de gegeven omstandigheden was de strategie van internationalisering en schaalvergroting tussen 2000 en 2008 de juiste, zo blijft men volhouden. Alleen zijn op een gegeven moment de omstandigheden radicaal gewijzigd (door het omvallen van Lehman ging de markt voor goedkope liquiditeiten dicht) en daarop had niemand kunnen anticiperen (vandaar het beeld van de tsunami).

Vandaag kunnen we rustig stellen dat deze voorstelling van zaken niet klopt. De bankiers die tussen 2000 en 2008 aan het hoofd van de financiële instellingen stonden, hebben wel degelijk belangrijke fouten gemaakt. In de eerste plaats groeiden lokale Belgische banken in die periode uit tot internationale instellingen, met heel diverse activiteiten en beleggingen in verschillende delen van de wereld. Dit gebeurde onder het motto van risicodiversificatie.

De grote fout die de banken daarbij maakten was dat ze zich blind staarden op de ratings die de kredietwaardigheidsbureaus op de vaak complexe en weinig transparante producten kleefden. Eigenlijk lieten de banken de risico-analyse over aan de ratingagencies. Filip Dierckx, voorzitter van de bankenfederatie Febelfin, gaf vorige week op een persconferentie impliciet toe dat er in de periode voor 2008 heel wat schortte aan het risicomanagement van de banken. “Wat is er veranderd sinds 2008?”, vroeg Dierckx zich af, “De banken investeren nu veel meer in eigen risico-controles en -analyses. Ze hebben geen blind vertrouwen meer in de markten en de ratingagentschappen, en ze bepalen nu zelf de risico’s van complexe producten”. Waarmee hij meteen toegaf dat dit voor 2008 niet of onvoldoende gebeurde.

Een tweede foute evolutie tussen 2000 en 2008 was de schaalvergroting van de banken. Door heel veel schulden aan te gaan, bliezen ze hun balans kunstmatig op. Die trend tot schaalvergroting gebeurde eigenlijk met maar één doel voor ogen: meer winst maken. Maar dan wel op een gemakkelijke manier. De rendabiliteit werd niet opgetrokken door in de kosten te snoeien of door betere (en dus beter geprijsde) producten of dienstverlening aan te bieden. Neen, de winst werd kunstmatig verhoogd, door te werken met een schuldenhefboom. De balans en de beleggingsportefeuilles werden opgepompt, en in de zoektocht naar rendement werden steeds meer miljarden in risicovolle activa belegd.

Het stond dus eigenlijk in de sterren geschreven dat dit verkeerd zou aflopen. Van een verrassing of een tsunami was echt geen sprake. De implosie van Fortis kwam niet zomaar uit de lucht vallen. Los van de fouten die de bank zelf maakte (de te dure overname van ABN Amro, de onverwachte kapitaalverhoging die het vertrouwen in de groep aantastte, de falende communicatie,…) waren er tussen 2000 en 2008 voldoende tekenen aan de wand dat een zware bankencrisis er zat aan te komen.

Lees het volledige artikel over de Fortis-erfenis in Trends van 26 september 2013.