Marc Buelens

‘Leve de ongelijke verdeling’

Marc Buelens Professor-emeritus aan de Vlerick Business School.

Maatschappelijk aanvaarden we steeds meer het bizarre verhaal dat wie een sexy stem heeft of veel doelpunten maakt, heel veel geld mag verdienen. Dat zegt Marc Buelens, professor-emeritus aan de Vlerick Business School.

We hebben wolven ten onrechte een slechte reputatie gegeven. Onlangs deden Britse onderzoekers een experiment met honden en wolven in een samenwerkingsspel. Ze werden per paar in een gescheiden kooi gezet. Door op een knop te duwen konden ze een beloning verdienen voor zichzelf of voor de ander. Wolven en honden doen voort zolang ze beloond worden, tenzij de lotgenoot te veel krijgt. De dieren stopten snel met het experiment als het er niet eerlijk meer aan toeging. Sommige beten zelfs het speelgoedje stuk waarmee ze beloningen konden verdienen. Dat opstandige gedrag had Frans de Waal al vele jaren geleden bij apen aangetoond. Als die slechts een schijfje komkommer verdienden en een werkloze aap een druif kreeg, duurde het niet lang of de proefleider kreeg de komkommer naar zijn hoofd geslingerd. Kortom: De Waal had een snelcursus hoe-kweek-ik-een-vakbondsmilitant gekregen.

Een eenvoudig verhaal verricht wonderen

De mens is meer dan alleen een beloningsverwerkend systeem. Hij is ook een verhalenverteller. Abstracte ideeën kunnen ook belonend werken. Ik heb tientallen keren het spelletje gespeeld met managers waarbij ze van mij een fictieve 1000 euro kregen, die ze moesten verdelen met hun buur. Die had alleen negatieve macht en kon enkel nee zeggen op de voorgestelde verdeling. Dan kregen beiden niets. Je zag twee dingen gebeuren. De meesten waren zeer voorzichtig en stelden gewoon een fiftyfiftyverdeling voor. Een extreem onevenwicht – 900 euro voor mij, 100 voor jou – werd afgestraft. De partijen kregen liever niets dan slechts 100 euro. Er zit een aap of een wolf in ieder van ons. Maar zodra ik eraan toevoegde dat de verdeler die 1000 euro had verdiend door mij te helpen het spel te bedenken, veranderden de regels van het spel drastisch. A heeft dat geld verdiend, B zal tevreden moeten zijn met een aalmoes. ‘Verdiend’ is blijkbaar het sleutelwoord. Het opent rechten, het reduceert de medespeler tot een armoezaaier. Dat die niet eens de kans heeft gekregen mee te denken, doet niet ter zake. Leve de ongelijke verdeling. Een eenvoudig verhaal verricht wonderen.

Uitleg

En zo kun je zien waarom een rechtse ideologie werkt. De verhalen over grote verschillen in beloning moeten gewoon worden geloofd, of dat nu verhalen zijn in Readers Digest over de vooruitgang van de technologie, of over de enige zoon van een maagd, zolang ze maar voldoende gemeenschappelijk worden geloofd. Vergelijk het gerust met wat een goede onderhandelaar weet. Begin met een hoge openingseis, maar niet te hoog, want als je moet zakken, is je bodem weg. Je mag alleen maar toegeven als je een uitleg kunt geven, waardoor de andere partij ook moet zakken. Die uitleg doet vaak niet veel ter zake (‘ik doe het voor u’), zolang je er maar een hebt. Voor die uitleg dienen predikanten, dag- en weekbladen, businessscholen, politici en denktanken.

Leve de ongelijke verdeling

Lonen van voetballers of popsterren liggen zelden onder vuur. Maatschappelijk aanvaarden we steeds meer het bizarre verhaal dat wie een sexy stem heeft of veel doelpunten maakt, heel veel geld mag verdienen. We aanvaarden maatschappelijk ook nog vlotjes dat wie een leuke uitvinding doet (‘creatief is’) ook veel mag verdienen. Het ligt al moeilijker als CEO’s heel veel geld verdienen. De verhalen daarover krijgen veel kritiek – onder meer van deze columnist – en bankiers moeten helemaal opletten. Een groep verhaaltjesvertellers krijgt het bij ons steeds moeilijker. Dat de kerk heel veel geld nodig heeft en rijk moet zijn om zieltjes te redden, lokt vooral de reactie uit dat men dat geld het beste zou afnemen. Ik zou graag sterkere verhalen zien dat degelijke politici meer waard zijn dan de winnaars van een talentenshow. Democratische verkiezingen acht ik belangrijker dan The Voice. Maar Facebook vertelt liever andere verhalen en helaas haast een aantal politici zich om die verhalen te voeden.

Geen moeilijke vragen

Wolven en honden zijn slechte verhalenvertellers. Zij moeten het houden bij een simpele, eerlijke verdeling van beloningen. Het succes van politici zoals Bernie Sanders en Jeremy Corbyn wijst erop dat bij velen onder ons de behoefte aan simpelere verhalen steeds groter wordt. Populisten weten dat al lang. En stel vooral geen moeilijke vragen bij hun verhalen, want dan ben je een linkse intellectueel die niet weet wat hard werken is.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content