‘Economen hebben niet het monopolie van de waarheid’

Economie is geen harde wetenschap, maar een manier van politiek bedrijven, zegt de controversiële econoom Ha-Joon Chang. De gewone man moet leren een mondje mee te praten over economie. “Voor de technische details heb je experts nodig, maar gewone mensen kunnen net zo goed een gezond oordeel vellen over economische kwesties.”

Economie kan nooit een wetenschap worden, want het is vorm van politiek bedrijven. Dat is de kernboodschap van het boek Economie. De gebruiksaanwijzing van Ha-Joon Chang, die ontwikkelingseconomie doceert aan de University of Cambridge. Volgens de uit Zuid-Korea afkomstige Chang is het vak economie niet politiek neutraal, al proberen de meeste economen het voor te stellen als een waardenvrije wetenschap. Elke economische denkrichting – hij onderscheidt er negen – gaat uit van politieke waardeoordelen.

Dat zie je bijvoorbeeld aan de manier waarop de dominante denkrichting, de neoklassieke economie, maatschappelijke veranderingen evalueert. Zo’n verandering is volgens neoklassieke economen pas een verbetering als geen enkel individu er slechter van wordt. Het principe staat bekend als het Pareto-criterium, naar de bedenker, Vilfredo Pareto, een econoom die leefde eind negentiende en begin twintigste eeuw.

Krugman

Met het Pareto-criterium willen neoklassieke economen het individu beschermen tegen de tirannie van de meerderheid. Maar het is net zo goed een recept om het status-quo te handhaven, en in die zin een politiek standpunt, aldus Chang. Hij geeft het voorbeeld van de lage lonen van de arbeiders in Bangladesh. Zelfs voor linkse neoklassieke economen als Nobelprijswinnaar Paul Krugman valt daar weinig aan te doen. De arbeiders kunnen niet kiezen tussen een laag en een hoog loon. Hun werkelijke keuze is: een laag loon, of gewoon geen baan.

Die redenering is correct als je de bestaande verdeling van inkomen, welvaart en macht aanvaardt, aldus Chang.”Maar wat als Bangladesh landhervormingen doorvoert, die de toestroom van arbeiders naar de fabrieken beperkt en de lonen doet stijgen? Wat als het kinderarbeid verbiedt, en zo de druk op de lonen vermindert? Wat als het via een industrieel beleid sectoren ontwikkelt die beter betalen?”

“Sommigen zullen zeggen: dat is fantasie. Niet in mijn land. In de jaren vijftig voerde Zuid-Korea landhervormingen door, in de jaren zestig vlogen ouders in de gevangenis als ze hun kinderen niet naar school stuurden. En een uitgebreid industrieel beleid leidde tot het ontstaan van autofabrieken, scheepswerven en staalbedrijven. Tegen de jaren zeventig konden de Zuid-Koreaanse arbeiders een echte keuze maken: die tussen een laag en een hoog loon.”

Democratie

Het heeft belangrijke gevolgen voor de rol van economen in de samenleving, aldus Chang. “Economen hebben niet het monopolie van de waarheid. Voor de technische details heb je experts nodig, maar gewone mensen kunnen net zo goed een gezond oordeel vellen over economische kwesties. Soms zal het oordeel van gewone burgers zelfs beter zijn, omdat zij vertrekken vanuit de realiteit.”

Het is vreemd hoe mensen een uitgesproken mening hebben over allerhande maatschappelijke kwesties _ het homohuwelijk of de oorlog in Irak _ maar economische vraagstukken liever aan experts overlaten, stelt Chang. Onderwerpen als de ongelijkheid of de toekomst van de euro zijn nochtans heel belangrijk voor het leven van de burgers. “Als je de economie in handen laat van de slimme mensen van het ministerie van Financiën, de Europese Unie of het Internationaal Monetair Fonds, waarom heb je dan een democratie?”

Dat betekent dat iedere verantwoordelijke burger iets van economie moet afweten, aldus Chang. Met dat doel schreef hij zijn jongste boek, als een gebruiksaanwijzing voor de economie. “Pas wanneer het grote publiek laat zien dat het van die kwesties op de hoogte is, kunnen beroepseconomen hen niet langer intimideren door zich als de hoeders van wetenschappelijke waarheden op te werpen”, schrijft hij in zijn boek.

Het volledige artikel over Ha-Joon Chang kunt u deze week lezen in Trends.