Marc De Vos

‘De middenklassefobie is grotendeels misplaatst’

Marc De Vos Columnist

Niet het verval van de middenklasse, maar de opkomst van een mondiale middenklasse is het grote verhaal van onze tijd. Daarvan zal iedereen profiteren. Dat zegt Marc De Vos, directeur van denktank Itinera.

De presidenten Donald Trump en Emmanuel Macron hebben allebei hun vuurdoop voor de Verenigde Naties achter de rug. Allebei hieven ze in New York een klaagzang aan over het lot van de middenklasse. Het midden van onze westerse samenlevingen zou verdwijnen, kapotgeconcurreerd door de globalisering en achtergelaten door de technologische vernieuwing. Klopt dat doemscenario?

Elke diagnose van de toestand van de middenklasse moet eerst de middenklasse definiëren: wie, waar, wanneer, in vergelijking met wie of wat? Er bestaan tientallen definities. Afhankelijk van de framing is de middenklasse gezond, of juist niet gezond. Simpel uitgedrukt is het midden van de inkomensspreiding in het algemeen dunner bevolkt en gaat het trager vooruit dan pakweg veertig jaar geleden. Is dat echt een probleem?

Het midden verdunt doordat een deel van de vroegere middenklasse naar omhoog schuift. Dankzij de democratisering van het hoger onderwijs en de doorbraak van de kenniseconomie is opwaartse mobiliteit uit de middenklasse een teken van economische voorspoed, gekoppeld aan persoonlijke verdienste. Dat heet vooruitgang.

Het midden vertraagt doordat er in het midden van onze inkomenspiramide meer alleenstaanden of alleenverdieners zijn dan vroeger, terwijl er hogerop meer tweeverdieners zitten. De bevrijding van de vrouw en de liberalisering van de gezinsmodellen leiden tot meer gezinsongelijkheid en daardoor tot minder midden. Dat heet vrijheid en emancipatie.

Het midden verkleint doordat de afgelopen decennia miljoenen nieuwe immigranten zich bij onze bevolking hebben gevoegd. De meeste immigranten zijn relatief arm en laaggeschoold, met een kleine toplaag hooggekwalificeerde mensen. Het midden is er afwezig. Dat heet openheid en menselijkheid.

Het midden verandert doordat de bevolking verandert. Door de vergrijzing van de babyboomers zijn er zowel meer gezinnen aan de top van hun verdienvermogen als meer gezinnen met een lager pensioeninkomen. Er is telkens minder midden. Dat heet demografie.

De middenklassefobie is grotendeels misplaatst

De middenklassefobie is dus grotendeels misplaatst. We moeten altijd achter de cijfers naar de oorzaken kijken. België heeft een robuuste middenklasse die het beter doet dan die in veel andere landen. Maar daarachter schuilen wel de marginalisering van immigranten, de achterstelling van gezinnen zonder werkende ouders, diepe regionale ongelijkheden en hardnekkige generatiewerkloosheid. Een stabiel midden kan ook het symptoom zijn van te weinig dynamiek en vooruitgang elders.

Zeker: de klassieke industriearbeid die ooit de bloei van de middenklasse garandeerde, staat onder druk door de automatisering, de digitalisering en de globalisering. Dat vergt een verstandig beleid van transitie en investeringen, geen holle slogans. Maar die negatieve kant heeft bovenal een fenomenale positieve dimensie. De globalisering doet wereldwijd een gigantische nieuwe middenklasse van een paar miljarden mensen opstaan.

Niet het schrijnende verval, maar de triomfantelijke opkomst van de middenklasse is het grote verhaal van onze tijd. De geboorte van een mondiale middenklasse is werkelijk fantastisch nieuws: voor de wereldwijde politieke stabiliteit en voor het welvaartspotentieel van ons allemaal. De goedkope arbeidsconcurrenten van vroeger zijn de klanten van morgen. Daar zal ook onze eigen middenklasse van profiteren.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content