Belgische productiviteit groeit niet meer

Minder werken en toch meer verdienen. Het lukte de Belgen decennialang dankzij hun stijgende productiviteit. Aan dat mooie liedje dreigt nu een einde te komen. De groei van onze productiviteit is stilgevallen.

De Belgen klopten de voorbije decennia almaar minder uren, terwijl we met zijn allen toch meer verdienden. Dat lukte omdat we productiever werden. Sinds 1956 was de stijging van onze productiviteit in driekwart van de verstreken jaren groter dan de groei van het bbp. Anders gezegd, de groeibijdrage van het aantal gewerkte uren was negatief.

Aan dat werknemersparadijs komt nu een einde. De stijging van onze productiviteit sputtert. Het tempo zakt al sinds 1970, maar de jongste jaren zitten we dicht tegen of zelfs onder nul. Ook in de rest van de eurozone vertraagt de productiviteitsgroei, maar in België is het nog erger.

Hoe krikken we onze productiviteit opnieuw op? Nog meer automatiseren is geen optie meer, meent Koen De Leus, econoom van KBC. “Door onze hoge loonkosten hebben we enorm geïnvesteerd in machines en computers. We hebben daaruit grote productiviteitswinsten gehaald, maar we botsen nu op de limieten. In de publieke parkings zijn de laatste parkeerwachters vervangen door automaten, terwijl je in de VS bijvoorbeeld nog vaak naar je auto begeleid wordt.”

Kostengevoelig

Er blijft een mogelijkheid over: wat we doen, beter doen. “Economen noemen het de totale factorproductiviteit”, zegt De Leus. “Het is de efficiëntere inzet van onze middelen, via betere productieprocessen, organisatorische vernieuwing, een flexibeler arbeidsmarkt, informatisering en vooral innovatie.”

Daar botst België nog lang niet op zijn limieten. “Bedrijfstakken met een hoog ICT-gehalte, zoals communicatietechnologie, kenden wereldwijd tussen 1996 en 2007 een sterke groei van de totale factorproductiviteit”, zegt De Leus. “Dat was het gevolg van ICT-innovaties. In België zijn de ICT-sectoren weinig ontwikkeld, zodat we de boot misten. Wij produceren te veel intermediaire goederen, zoals auto-onderdelen of chemische producten. Die zijn kostengevoelig, wat hen blootstelt aan concurrentie.”

Kennisintensieve, concurrentiebestendige producten vergen onderzoek en ontwikkeling. “Daar ontbreekt het ons niet aan”, zegt De Leus. “Onderzoek door privéondernemingen was in België goed voor 1,3 procent van het bbp in 2010, hoger dan het Europese gemiddelde van 1,2 procent. Het probleem zit bij de producten uit innovatie. Het aandeel van nieuwe producten in de omzet van Belgische bedrijven was 4,6 procent in 2010, amper de helft van het Europese gemiddelde. Dat komt omdat 53 procent van het onderzoek gebeurde in multinationals. Zij ontwikkelen hier nieuwe producten, maar produceren ze elders. Dat kost ons groei.”