België moet zich weinig zorgen maken over zijn gasbevoorrading

De crisis in Oekraïne maakt één ding duidelijk: Europa moet zo snel mogelijk minder afhankelijk worden van Russisch gas. Dat kan, maar het vraagt tijd, geld en volgehouden politieke wil. België heeft geluk: ons land betrekt relatief weinig gas via Oekraïne.

Europa haalt 24 procent van zijn gas uit Rusland; de helft daarvan – 80 miljard kubieke meter per jaar – stroomt door Oekraïne. Toen een ruzie tussen Rusland en Oekraïne er in januari 2009 toe leidde dat de pijpleidingen twee weken lang dichtgingen, zorgde dat stroomafwaarts voor consternatie.

Op korte termijn zou zo’n ingreep vandaag minder schade aanrichten dan vijf jaar geleden. Maar op middellange termijn (verscheidene maanden of een paar jaar) blijft Europa kwetsbaar voor de Russische controle over de gasbevoorrading.

In de moeizame verhouding tussen Europa en Rusland blijft België grotendeels buiten schot. In 2013 kwam bijna 60 procent van ons gas uit Noorwegen, een klein kwart uit Nederland, 6 procent uit het Verenigd Koninkrijk en net geen 4 procent via lng-tankers, die vooral uit Qatar kwamen. Iets minder dan 7 procent komt via pijpleidingen uit het oosten ons land binnen, maar daarin zit een mengeling van Russisch, Noors, Nederlands en Duits gas.

Fluxys, de beheerder van het aardgasnet in België, ontpopte zich de jongste jaren als een van de spinnen in het Europese web van gaspijpleidingen. Het heeft bijvoorbeeld 16 procent in de Trans-Adriatic Pipeline (TAP), die vanaf 2019 Kaspisch gas via Turkije en Italië naar Europa zal brengen.

Voorts heeft het belangen in pijpleidingen in Duitsland en Zwitserland, de interconnectoren tussen Zeebrugge en het Nederlandse Balgzand naar het Verenigd Koninkrijk, en het lng-terminalproject in Duinkerke. “Dat is een bewuste keuze”, zegt woordvoerder Laurent Remy. “Zo verhogen we de bevoorradingszekerheid en de diversificatie van de bronnen, en kunnen we onze eigen installaties beter benutten.” Dat laatste komt ook ten bate van de tarieven voor de Belgische eindverbruiker.

Ons land heeft achttien interconnectiepunten, grensoverschrijdende gasverbindingen, die tijdens de gascrisis in 2008-2009 een belangrijke rol speelden. Remy: “We zagen toen dat bedrijven die normaal gas naar het VK stuurden, begonnen te exporteren naar Duitsland. Ons net heeft toen geholpen om de Europese bevoorrading te verzekeren.”

Die focus op het netwerk is ook niet onlogisch, omdat onze opslagcapaciteiten relatief beperkt zijn. In Loenhout kan 700 miljoen m³ gas worden gestockeerd. Dat cijfer klinkt imposant, maar het gasverbruik in België klokt af op ongeveer 17 miljard m³ per jaar. Toch bouwde de wetgever een aantal zekerheden in: afnemers van opslagruimte moeten die op 1 november voor minstens 90 procent gevuld hebben en op 15 februari voor minstens 30 procent.

Fluxys fungeert daarbij als dienstverlener voor energiebedrijven als GDF Suez, EDF Luminus, Eni en anderen. Vorig jaar verkocht Fluxys 93 procent van zijn opslagcapaciteit, waarmee ons land het flink beter deed dan vele buurlanden. Door de zachte winter zit Loenhout nog voor 60 procent vol. Voor het lopende stockagejaar, dat van start ging op 15 april, zit Fluxys aan 77 procent benutting, al kan dat cijfer nog stijgen.

Toch zou een nieuwe gascrisis ook gevolgen hebben voor België. De gasprijs wordt vastgelegd op Europees niveau. Een deel van onze bevoorrading wordt door de energiebedrijven immers op de spotmarkt gekocht. Bij een plotse schaarste zal de prijs fors stijgen. Maar die kans is voorlopig relatief klein.

“Je kunt niet zomaar vergelijken met 2009”, weet Remy. “We hebben nu een superzachte winter gehad, waardoor de gasvoorraden veel groter zijn dan normaal. En bovendien is, door de ingebruikname van de Nord Stream-pijpleiding, het percentage Russisch gas dat Europa bereikt via Oekraïne, flink gedaald. Een blokkade zal nu op korte termijn minder impact hebben.”Europa haalt 24 procent van zijn gas uit Rusland; de helft daarvan – 80 miljard kubieke meter per jaar – stroomt door Oekraïne. Toen een ruzie tussen Rusland en Oekraïne er in januari 2009 toe leidde dat de pijpleidingen twee weken lang dichtgingen, zorgde dat stroomafwaarts voor consternatie.

Op korte termijn zou zo’n ingreep vandaag minder schade aanrichten dan vijf jaar geleden. Maar op middellange termijn (verscheidene maanden of een paar jaar) blijft Europa kwetsbaar voor de Russische controle over de gasbevoorrading.

In de moeizame verhouding tussen Europa en Rusland blijft België grotendeels buiten schot. In 2013 kwam bijna 60 procent van ons gas uit Noorwegen, een klein kwart uit Nederland, 6 procent uit het Verenigd Koninkrijk en net geen 4 procent via lng-tankers, die vooral uit Qatar kwamen. Iets minder dan 7 procent komt via pijpleidingen uit het oosten ons land binnen, maar daarin zit een mengeling van Russisch, Noors, Nederlands en Duits gas.
Fluxys, de beheerder van het aardgasnet in België, ontpopte zich de jongste jaren als een van de spinnen in het Europese web van gaspijpleidingen. Het heeft bijvoorbeeld 16 procent in de Trans-Adriatic Pipeline (TAP), die vanaf 2019 Kaspisch gas via Turkije en Italië naar Europa zal brengen.

Voorts heeft het belangen in pijpleidingen in Duitsland en Zwitserland, de interconnectoren tussen Zeebrugge en het Nederlandse Balgzand naar het Verenigd Koninkrijk, en het lng-terminalproject in Duinkerke. “Dat is een bewuste keuze”, zegt woordvoerder Laurent Remy. “Zo verhogen we de bevoorradingszekerheid en de diversificatie van de bronnen, en kunnen we onze eigen installaties beter benutten.” Dat laatste komt ook ten bate van de tarieven voor de Belgische eindverbruiker.
Ons land heeft achttien interconnectiepunten, grensoverschrijdende gasverbindingen, die tijdens de gascrisis in 2008-2009 een belangrijke rol speelden. Remy: “We zagen toen dat bedrijven die normaal gas naar het VK stuurden, begonnen te exporteren naar Duitsland. Ons net heeft toen geholpen om de Europese bevoorrading te verzekeren.”

Die focus op het netwerk is ook niet onlogisch, omdat onze opslagcapaciteiten relatief beperkt zijn. In Loenhout kan 700 miljoen m³ gas worden gestockeerd. Dat cijfer klinkt imposant, maar het gasverbruik in België klokt af op ongeveer 17 miljard m³ per jaar. Toch bouwde de wetgever een aantal zekerheden in: afnemers van opslagruimte moeten die op 1 november voor minstens 90 procent gevuld hebben en op 15 februari voor minstens 30 procent.

Fluxys fungeert daarbij als dienstverlener voor energiebedrijven als GDF Suez, EDF Luminus, Eni en anderen. Vorig jaar verkocht Fluxys 93 procent van zijn opslagcapaciteit, waarmee ons land het flink beter deed dan vele buurlanden. Door de zachte winter zit Loenhout nog voor 60 procent vol. Voor het lopende stockagejaar, dat van start ging op 15 april, zit Fluxys aan 77 procent benutting, al kan dat cijfer nog stijgen.

Toch zou een nieuwe gascrisis ook gevolgen hebben voor België. De gasprijs wordt vastgelegd op Europees niveau. Een deel van onze bevoorrading wordt door de energiebedrijven immers op de spotmarkt gekocht. Bij een plotse schaarste zal de prijs fors stijgen. Maar die kans is voorlopig relatief klein.

“Je kunt niet zomaar vergelijken met 2009”, weet Remy. “We hebben nu een superzachte winter gehad, waardoor de gasvoorraden veel groter zijn dan normaal. En bovendien is, door de ingebruikname van de Nord Stream-pijpleiding, het percentage Russisch gas dat Europa bereikt via Oekraïne, flink gedaald. Een blokkade zal nu op korte termijn minder impact hebben.” (L.H.)