Economische wetten zijn simpel. Als er meer vraag is naar olie, stijgt de prijs. Tenzij de geopolitiek roet in het eten gooit.
Het jongste rapport van Morgan Stanley windt er geen doekjes om: ‘Geopolitics trumping fundamentals for now’. Geopolitiek overtroeft de economische fundamenten. Veel hangt af van wat in Iran gebeurt.
Komt er een conflict over het kernprogramma van de Perzische golfstaat, dan zal de olieprijs wellicht in de eerste helft van 2012 stijgen, om na de zomer te verzwakken. Blijft dat conflict uit, dan is de tendens precies omgekeerd.
“De politiek domineert hoe langer hoe meer de economische logica”, vindt David Criekemans, specialist geopolitiek en energie aan de Universiteit Antwerpen. “Ik zie andere landen zich strategisch positioneren op die grondstoffenmarkten, terwijl de Europese Unie nog te weinig in die termen denkt.”
Dat het geopolitieke aspect aan belang wint, bevestigen impliciet ook de laatste maandelijkse vooruitzichten van Dexia Bank Research. De analisten vinden dat de verzwakking van de wereldconjunctuur, het toereikende aanbod van ruwe olie en de aanslepende schuldencrisis in de eurozone een uitgesproken daling van de olieprijzen rechtvaardigen. Maar, schrijven ze, “dat zal waarschijnlijk niet gebeuren door de geopolitieke spanningen”.
Wennen aan volatiele prijzen
Toch kunnen we maar beter wennen aan volatiele olieprijzen. Want de reservecapaciteit op de oliemarkten kalft af.
De buffercapaciteit _de olie die kan worden geproduceerd bovenop degene die al wordt opgepompt_ van de OPEC verminderde volgens de studaxen van Dexia van 6,3 miljoen vaten per dag in maart 2011 tot 4,9 miljoen vaten per dag in december 2011.
Maar, merkt de bank op: “in vergelijking met de situatie tijdens de zomer van 2008, toen de buffercapaciteit amper 2 miljoen vaten per dag bedroeg, is de toestand comfortabel.”
Die reserves moeten als buffer dienen om bij een externe schok _ een politiek probleem, of een milieuramp _ te vermijden dat de prijzen de pan uit rijzen.
Wanneer Iran de de export naar Europa stopt, kan Saoedi-Arabië de nood van vooral Italië en Griekenland _ België importeert amper 5 procent van zijn behoeftes uit Iran _ relatief gemakkelijk lenigen.
En er zijn veel potentiële brandhaarden. De Europese afhankelijkheid van Russische energie, de transitproblemen voor energie uit andere ex-Sovjetstaten, de kans op natuurrampen in de Golf van Mexico.
Mocht de Straat van Hormuz toch tijdelijk gesloten worden, dan voorspellen sommige studies prijzen van 170 tot 200 dollar per vat, ruim meer dan het historische record van juli 2008, toen een vat olie op 147,27 dollar noteerde.
“Dat is een perfect recept voor een nieuwe recessie”, meent Hans Bevers, econoom bij de vermogensbeheerder Petercam, al verwacht hij niet dat het zover komt.
Optimistisch
Kan een ommekeer komen van olie uit teerzanden, zoals de vondst van olie onder de Noordzee in de jaren tachtig een keerpunt betekende?
“Dat is een beetje een optimistische lezing van de geschiedenis”, vindt Thijs Van de Graaf, specialist internationale energiepolitiek aan de Universiteit Gent.
“De meer pessimistische is dat de hoge olieprijzen pas dalen bij een economische crash. Niet dat de olieprijzen die crash veroorzaken, maar er is toch een grote correlatie. In augustus 2008 kost een vat olie 150 dollar, in november van hetzelfde jaar nog amper 30.” (LH)
