Europa kan eurocrisis niet langer alleen aan

Meer staatsschuld, meer geldschepping: de Europese ideëen voor het bestrijden van de eurocrisis zijn bankroet.

De top van 23 oktober nadert met rasse schreden. Mensen als José Manuel Barroso, voorzitter van de Europese Commissie, stellen een top met historische besluiten in het vooruitzicht. Anderen zoals de Duitse kanselier Angela Merkel en haar minister van financiën Wolfgang Schäuble stellen dan weer dat er op deze top zeker geen definitieve oplossingen voor de eurocrisis uit de bus zullen komen. Hoe dan ook, de zo noodzakelijke eensgezindheid binnen Europa en binnen de eurozone lijkt verder weg dan ooit.

Tegen deze achtergrond krijgen twee uitspraken van vorige week een extra dimensie. De eerste kwam van Jean-Claude Trichet, de afscheidnemende president van de Europese Centrale Bank (ECB). Voor een groep van europarlementariërs aarzelde Trichet niet langer om de crisis binnen de eurozone te definiëren als een “systeemcrisis”. Eén dag later citeerde de Financial Times een anoniem Europees ambtenaar die stelde dat “de crisis binnen de eurozone een zodanig groot probleem geworden is dat Europa dit niet meer op haar eentje aankan”.

Beide uitlatingen zijn correct: de eurozone zit in een systeemcrisis die door het Europese establishment niet meer ten gronde aangepakt kan worden. Dat onvermogen heeft economisch gezien alles te maken met het feit dat de pistes die de Europese bewindsvoerders willen/kunnen berijden allemaal te maken hebben met het aangaan van grotere schuldvolumes door de overheden en/of het scheppen van meer vers gedrukt geld door de ECB. De discussie over de omvang van het Europees stabiliteitsfonds (EFSF) is hier voluit een typisch voorbeeld van. Beide opties – meer schuld, meer geldschepping – zijn hoe langer, hoe problematischer.

De publieke financiën van nagenoeg alle eurolanden staan zwaar onder druk. Bovendien weet iedereen dat de zwaarste financiële schokken van de vergrijzing van de bevolking er nog zitten aan te komen. Alle oplossingen voor de diverse problemen van de eurozone (Griekenland en andere probleemlanden, de bankencrisis) waarin verdere verhoging van de staatsschuld centraal staat, roepen dan ook, terecht, grote achterdocht op. Hetzelfde geldt voor het laten draaien van de geldpersen (bv. het up-leveragen van het stabiliteitsfonds via ECB-kredieten). Dit leidt tot inflatie en/of nieuwe zeepbellen. Bovendien beseffen de markten ten volle dat zowel meer staatsschuld als meer vers geld drukken geen soelaas brengt inzake de structurele problemen van de monetaire unie.

Het grote structurele probleem om tot een duurzame monetaire unie te komen is de noodzaak aan de creatie van een heuse politieke unie waarbij de sociaal-economische en financiële soevereiniteit van de eurolidstaten in essentie ophoudt te bestaan. Hiervoor is – zo de oefening uberhaupt al tot een goed einde kan gebracht worden – tijd nodig en die tijd hebben gewoon niet gegeven het urgente én acute karakter van de eurocrisis. Er rest Europa niet veel anders dan zich te concentreren op deze oefening in staatsopbouw en het crisismanagement uit handen te geven. Het IMF (Internationaal Monetair Fonds) ligt hier voor de hand.

Om het crisismanagement naar Griekenland en de andere probleemlanden (inclusief Italië en Spanje) efficiënt te kunnen doen, moet het munitiedepot van dat IMF fors aangevuld worden, niet met hogere staatsschulden en/of geld vers van de centrale bankenpers maar wel met geld uit het reële economische circuit en dan nog a rato van minimaal 1000 miljard euro. Dat kan vandaag enkel geleverd worden door de landen met grote handelsoverschotten zoals bijvoorbeeld China. Uiteraard zullen landen als China dan heel logisch en heel terecht een serieuze aanpassing eisen van de stemrechten binnen datzelfde IMF. Het relatieve belang van Europa binnen het IMF zal dan verschrompelen maar aan het beleidsgeknoei van de voorbije twee jaar hangt onvermijdelijk een reëel prijskaartje.

China en eventuele andere surpluslanden zullen zeker oortjes hebben naar zulk een scenario. Het geeft hen onmiddellijk veel meer geopolitiek gewicht. Daarnaast hebben zij er ook groot belang bij dat Europa, toch één van hun allerbelangrijkste afzetmarkten, niet in elkaar stort. De Amerikanen hebben ondertussen één en ander in de smiezen. Zij keren zich alvast tegen een substantiële herkapitalisering van het IMF. Maar ook zij zullen wel snel inzien dat zelfs voor hen een Europese meltdown enorme kosten met zich zou meebrengen.