De volgende ‘iPhone’ komt uit China

‘Designed in California, assembled in China‘ staat op alle gadgets van de elektronicafabrikant Apple, en dus ook van de nieuwe iPhones die vanavond worden voorgesteld. Er is geen schijn van kans dat Apple de komende jaren in Vlaanderen op grote schaal elektronica produceert en assembleert. Niet vanwege de kostprijs, maar omdat we het niet kunnen.

Ongeveer drie jaar geleden, naar aanleiding van de lancering van de tweede versie van de iPad, onderzocht Trends of Vlaanderen met al zijn hoogtechnologische industrie nog in staat zou zijn om zulke gadgets te produceren. Om een tablet of smartphone te maken zijn ruwweg de volgende zaken nodig: een goed ontwerp, componenten, een besturingsysteem en apps, een enorme assemblagecluster met een leger aan tijdelijke arbeidskrachten. Een onmogelijke opdracht, was toen de conclusie. En dat besluit geldt nog altijd.

De design- en softwarekennis is zeker aanwezig in België, maar het schoentje knelt vooral aan de hardwarekant. Bijna alle componenten worden ergens in Azië gemaakt en geassembleerd. Alle knowhow zit ondertussen daar. Vlaanderen mag nog grote hoogtechnologische elektronicafabrieken bouwen, het zou een leger Chinezen moeten aantrekken om hier aan de band te werken of ploegbaas te spelen over het lokale personeel. Vlaamse arbeiders en ingenieurs, zelfs in de hoogtechnologische industrie, staan voor een steile leercurve.

Shenzhen, het Silicon Valley van de elektronica

De voorbije decennia is Shenzhen, een stad dicht bij Hongkong, uitgegroeid tot het mekka van de consumentenelektronica. Er is een grote kans dat uw tv, smartphone, computer, etc… onderdelen bevat of geassembleerd is in Shenzhen. Dat proces is al decennia bezig en daardoor is er in Shenzhen een cluster van elektronicabedrijven ontstaan die mijlenver voorligt op de concurrentie. Ondertussen zijn er ook ‘mini-Shenzhens’ in andere Chinese regio’s en buurlanden, waar het werk wordt uitbesteed waar Shenzhen te duur voor is geworden. Het loonkostenprobleem leeft daar dus ook.

Joi Ito leidt het MIT Medialab in Boston, een gerenommeerde innovatiedenktank. Onlangs bezocht hij in Shenzen alle mogelijke elektronicafabrieken: van mastondonten vol robots tot kleine fabrieken en werkplaatsen. Overal waren de vaardigheden en expertise superieur aan wat hij in de rest van de wereld had gezien: “We bezochten een kleine werkplaats waar heel complexe circuitborden met de hand op maat werden gemaakt, tegen een bedrag dat men maandelijks voor betaaltelevisie neerlegt. De arbeiders solderen er minuscule chips op borden. Hun techniek was enorm geavanceerd. Vraag dit aan een Amerikaanse ingenieur en hij zegt dat dit enkel mogelijk is met een machine die 50.000 dollar kost. De arbeiders in de werkplaats deden dat precisiewerk moeiteloos, bovendien zonder microscopen en vergrootglazen. Ze doen het vooral op gevoel en gebruiken hun motorisch geheugen.”

Het reisverslag is een aanrader, omdat het nogmaals onderstreept dat China veel meer is dan de eenvoudige werkplaats is voor westerse fabrikanten. De volgende Apple, Samsung of Sony wordt of is al geboren in Shenzhen. Nergens ter wereld is er de dezelfde juiste mix van expertise én schaalgrootte.

Vorig jaar verkocht Apple van oktober tot januari ongeveer 50 miljoen smartphones. Dat zijn er ongeveer 7 per seconde. En dat is slechts een deel van de gigantische productiecapaciteit in Azië. Er zijn ook nog tablets, pc’s en andere gadgets waarvan er ieder kwartaal ook miljoenen van de band rollen.

Zeker bij de assemblage komt nog veel manueel werk kijken. De enige plaats waar dat kan is Azië, en zelfs daar moeten bedrijven alle zeilen bijzetten om de productiequota te halen. Daarvoor worden honderdduizenden arbeiders ingezet. Foxconn en Pegatron, Apples onderaannemers, moeten tot in Nepal arbeiders rekruteren die dan een paar maanden in fabrieken in China of Maleisië toestellen of componenten in elkaar steken. Apple zou op piekmomenten voor een indirecte tewerkstelling zorgen van ongeveer een miljoen arbeiders en tienduizenden ingenieurs. Vlaanderen heeft zo’n arbeidsreservoir gewoonweg niet.

Goedkopere smartphones

In Shenzhen speelt een dubbele dynamiek. Aan de ene kant verleggen Apple, Samsung en andere luxemerken samen met hun Chinese partners de grenzen steeds verder van wat er allemaal aan elektronica en sensoren in zo’n stukje metaal kan worden geperst. Daarnaast zijn veelal onbekende Chinese fabrikanten bezig met een indrukwekkende race to the bottom. In China kost een eenvoudige gsm, enkel om te bellen en te sms’en, nog slechts 9 dollar. Men kan er gif op nemen dat zij dezelfde prijzenslag gaan voeren voor smartphones.

Dat Chinese offensief is nu al te merken in de toestellen van Huawei en vooral Lenovo. Zij zijn de reden waarom Samsung en Apple steeds meer snufjes in hun smartphones proppen en allerlei onlinediensten ontwikkelen om klanten aan zich te binden. Apple kan niet meer zonder zijn Chinese partners. Maar als het zo voortgaat, hebben zij binnenkort Apple niet meer nodig.