De waarschuwing van Greenspan

Het lijkt wel of de financiële markten helemaal gek geworden zijn.

‘Een Griekse schuldencrisis is zó 2012’, klonk het op Twitter als reactie op de succesvolle obligatielening van Griekenland. Het land haalde met de vingers in de neus 3 miljard euro op via de uitgifte van een vijfjaarsobligatie met een rendement van niet eens 5 procent. Op hetzelfde moment kreeg Zweden, nochtans een van de meest kredietwaardige naties, een uitgifte op tien jaar niet rond, wegens te krenterig met de coupon. Het lijkt wel of de financiële markten helemaal gek geworden zijn. De succesvolle Griekse lening zegt in elk geval meer over de geestesgesteldheid van investeerders, dan over de gezondheid van de Griekse economie.

Toch zijn er rationele verklaringen te verzinnen voor het succes van de Griekse operatie. Ongeveer 80 procent van de Griekse schuld is in handen van officiële geldschieters en die leningen lopen tot 2024. Beleggers zijn er daarom vrij gerust in dat de nieuwe lening, die loopt tot 2019, terugbetaald wordt, of toch minstens tijdig en zonder verlies kan worden verkocht aan een grotere gek. De obligatie wordt ook geplaatst onder Brits recht, wat de kans op een herschikking van deze schuld kleiner maakt. En als de hoofdsom netjes wordt terugbetaald, dan is een rendement van 4,95 procent best interessant. Duits en Belgisch overheidspapier met dezelfde looptijd bieden respectievelijk 0,58 en 0,88 procent rendement. Daar word je niet rijk van.

Griekenland kruipt ook heel langzaam uit het dal. De begroting pronkt met een klein primair overschotje, en de economie zou dit jaar opnieuw een pinkje groeien. Maar het ijs is heel dun. Het overschotje op de lopende rekening is er omdat de binnenlandse vraag opgeblazen werd. De werkloosheidscijfers blijven een democratie en lid van de Europese Unie onwaardig en de schuldgraad is met 178 procent van het bbp nog altijd onhoudbaar hoog voor een land dat niet kan devalueren of geen geld kan drukken. En politiek blijft het land zeer instabiel. De regering van de centrumrechtse premier Antonis Samaras werkt met een nipte meerderheid en kan elk succesje in aanloop naar de Europese verkiezingen van mei goed gebruiken.

Beleggers gokken op een doorzettend Grieks herstel. Hebzucht haalt het op dit moment van angst. Het jarenlange gratisgeldbeleid van de centrale banken heeft opnieuw een stilaan ziekelijke jacht op rendement ontketend. Wie veiligheid wil, verliest geld omdat de reële rentevoeten negatief zijn. Wie nog wat rendement wil, moet almaar grotere risico’s nemen. Griekenland is daarom lang niet de enige verstoteling die relatief goedkoop geld kan ophalen. Ecuador overweegt voor het eerst sinds het faillissement in 2008 een bezoek aan de obligatiemarkt. Pakistan en Sri Lanka haalden onlangs ook geld op. In de VS zijn de lang verguisde rommelhypotheken aan een opmars bezig. Ook de bedrijven surfen op een nieuwe kredietgolf. Ze krijgen gemakkelijker kredieten vast met afgezwakte convenanten, en de risicopremie op rommelobligaties smelt weg. Ook de beursgolven tonen al wat schuimkopjes, al worden daar de eerste bellen doorprikt nu een normalisering van het Amerikaanse geldbeleid aan de verre einder verschijnt. Maar mocht de schade te hoog oplopen, dan zal Fed-voorzitter Janet Yellen ongetwijfeld de geldkraan opnieuw opendraaien. De wereld is nog niet klaar voor hogere rentevoeten.

De nevenschade van het nulrentebeleid loopt intussen op. “De geschiedenis gaat niet vriendelijk om met langere periodes van lage risicopremies”, zei Alan Greenspan in 2005. Greenspan waarschuwde toen voor de gevolgen van zijn eigen te lakse geldbeleid, maar hij zat er wel boenk op. In 2008 implodeerden de markten. Amper een decennium later beleven we een zelfde gevaarlijke mechaniek op de markten. De waarschuwing van Greenspan klinkt opnieuw profetisch.

Daar eindigt de nevenschade niet. De centrale bankiers moeten met lede ogen vaststellen dat hun beleid ook contraproductief werkt. Want naast verdwaasde financiële markten, kweken centrale bankiers ook indommelende beleidsmakers. Hoe meer tijd Yellen en Draghi kopen, hoe meer tijd de politici verspillen. De regering-Di Rupo presteerde het zelfs om de daling van de Belgische rentevoeten tot haar eigen verdienste uit te roepen. Hoe trager de beleidsmakers ageren, hoe moeilijker het wordt om op een relatief normale manier af te kicken van de monetaire doping. De schuldgraad van de meeste westerse overheden stijgt nog altijd, terwijl zich vanuit de zuiderse eurolanden een gevaarlijk deflatoire spiraal ontspint. Het Westen is daarom nog onvoldoende fit om de volgende recessie zonder grote kleerscheuren door te komen. Een uitweg zoeken uit de crisis, het blijft zó 2014.