Er is geen enkele reden om plots aan vooruitgangspessimisme te gaan lijden.
Zij die het hebben meegemaakt, krijgen er nog altijd de daver van op het lijf. De publicatie van het eerste rapport van de Club van Rome in 1972 leidde onmiddellijk tot felle en oorverdovende discussies in de hele wereld.
De Club van Rome was een initiatief van de Italiaanse zakenman Aurelio Peccei. In 1965 gaf hij een erg sombere speech over zijn toekomstvisie. Samen met de Britse wetenschapper Alexander King verzamelde hij een groep gelijkstemden, die zich de Club van Rome noemde. Het rapport Limits to Growth borstelde aan het begin van de jaren zeventig een apocalyptisch beeld van wat de wereld te wachten stond. Vooral het perspectief van de nakende uitputting van de voorraden ruwe olie, aardgas, ijzererts, tin, lood, koper, zink, uranium en aluminium veroorzaakte een panische schokgolf.
Haast onmiddellijk na de publicatie volgde de eerste grote oliecrisis. De doomsdayboodschap van het rapport kreeg vooral daardoor megafoonproporties. Ruim veertig jaar later stellen we vast dat die uitputtingsvoorspellingen niet alleen fout waren, maar ook compleet fout uitdraaiden. De Club van Rome vervoegde daarmee een rist historische voorspellers. De vooraanstaande Britse econoom William Jevons publiceerde in 1865 The Coal Question. In dat boek concludeerde hij dat de toename van de Britse welvaart tijdens de industriële revolutie zou teloorgaan door de snelle uitputting van de steenkoolvoorraden in het Verenigd Koninkrijk.
Het Amerikaanse Bureau of Mines voorspelde zowel in 1913 als in 1939 en 1951 de nakende uitputting van de olievoorraden. Deze en nog veel andere historische doomsdayvoorspellers sloegen de bal volledig mis. Schattingen van de beschikbare oliereserves lopen bijvoorbeeld eerder op dan af.
Het merkwaardige aan rapporten als dat van de Club van Rome is de hardnekkigheid van de boodschap. Diverse rapporten volgden op dat uit 1972. In 1997 kwam het boekdeel Beyond the Limits uit, waarin de uitputtingsdata gewoon enkele decennia werden opgeschoven. Nu is er Plundering the Planet, het nieuwste rapport van de Club van Rome van de hand van Ugo Bardi. Hij is als chemicus en energiedeskundige verbonden aan de universiteit van Florence. Hij zit onder meer in het wetenschappelijk comité van de Association for the Study of Peak Oil and Gas. Bardi is ook de auteur van het het rapport Limits to Growth Revisited uit 2001.
De teneur in Plundering the Planet verschilt van de voorgaande rapporten. Het onderschrijft de uitputtingsthese niet meer. Het lijkt alsof ook de Club van Rome het grote gelijk van de vroegere Saoedische olieminister Yamani erkent. In de jaren tachtig zei hij dat “net als het stenen tijdperk voorbij was lang voordat de voorraad aan stenen opgebruikt was, het olietijdperk lang voorbij zal zijn voordat alle voorraden aan ruwe olie uitgeput zijn”.
Bardi hamert er in het jongste rapport van de Club van Rome op dat de verdere ontginning van allerhande grondstoffen- en energievoorraden almaar moeilijker en duurder wordt en ook alsmaar negatiever op het milieu en de omgeving inwerken.
Bardi’s argumentatie maakt indruk en kunnen we het beste ernstig nemen. Tegelijk gaat zijn argumentatie voorbij aan het fundamentele gegeven waar ook alle vroegere doomsdayvoorspellers zich op miskeken. Het gaat om de combinatie van menselijk vernuft en prijssignalen in een deugdelijk georganiseerde markteconomie. Worden grondstoffen of energiebronnen schaarser of moeilijker te ontginnen, dan zal de prijs stijgen. Daardoor wordt het verbruik afgeremd en de ontwikkeling van alternatieven aangemoedigd.
Het is cruciaal dat de overheden dat prijsmechanisme ten volle laten spelen. Via belastingen op milieunadelige producten en processen kunnen zij de aanpassing en de vernieuwing zelfs nog versterken. De grote blijvende tekortkoming van het Amerikaanse energiebeleid is de te beperkte belasting van het verbruik van gas- en olieproducten. Met de massale ontwikkeling van schalieolie en -gas komt daar helaas geen einde aan.
Bardi’s perspectieven verdienen ruime aandacht, maar er is geen enkele reden om plots aan vooruitgangspessimisme te gaan lijden. Integendeel, de stock aan kennis samen met de aanzwellende groep van onderzoekers en wetenschappers zal ertoe leiden dat er in de nabije en iets verdere toekomst ontwikkelingen vorm krijgen waar we vandaag zelfs niet van kunnen dromen.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier